40. lat temu wprowadzono stan wojenny. Obchody rocznicowe w Rzeszowie

KATEGORIA: HISTORIA / 12 grudnia 2021

Fot. Region Rzeszowski NSZZ „Solidarność”

W poniedziałek 13 grudnia przypada 40. rocznica wprowadzenia stanu wojennego. W Rzeszowie odbędą się rocznicowe obchody. Tradycyjnie w kościele farnym odprawiona zostanie Msza św. w intencji Ojczyzny i ofiar stanu wojennego.

Obchody upamiętniające wydarzenia z 1981 r. odbywają się w stolicy Podkarpacia od kilku dni. To m.in. IV Kongres Osób Represjonowanych, Działaczy Solidarności i Kombatantów, który odbył się w Rzeszowie w piątek (10 grudnia).

Na ogrodzeniu siedziby IPN w Rzeszowie przy ul. Słowackiego 18 prezentowana jest wystawa „Stan Wojenny”. Na 24 panelach prezentowane są fotografie, ulotki, afisze, plakaty i „bibuła” z tamtych czasów. Ukazana została sytuacja osób internowanych w Załężu, Uhercach i Nowym Łupkowie, w Nisku i Gołdapi (gdzie umieszczano kobiety). Przedstawiono funkcjonowanie podziemnych struktur „Solidarności”, także w środowiskach rolniczych, oraz formy ich działalności – przede wszystkim organizowanie strajków w zakładach pracy, manifestacji z okazji ważnych rocznic narodowych, nielegalną działalność wydawniczą i kolportażową, o której na wystawie przypomniano dzięki podziemnym pismom i ulotkom. - Warto zwrócić uwagę na zdjęcia wykonane 31 sierpnia 1982 r. w Rzeszowie i Stalowej Woli, podczas największych manifestacji, jakie miały miejsce w naszym regionie w okresie stanu wojennego - zachęca rzeszowski IPN.

Z kolei na elewacji siedziby IPN przy ul. Słowackiego prezentowane są grafiki wielkoformatowe poświęcone 40. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego.

Program wydarzeń w dniu 13 grudnia:

8:45 - „Gość Dnia” w TVP Rzeszów - rozmowa na żywo z dr. Dariuszem Iwaneczko, dyrektorem IPN Oddział w Rzeszowie dotycząca 40. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego.

9:00 - Konferencja popularno-naukowa „Prawne aspekty wprowadzenia stanu wojennego”. Organizator IPN Oddział Rzeszów i Podkarpacki Urząd Wojewódzki w Rzeszowie.

9:00 – 12:00 - Udział Bogusława Kleszczyńskiego z rzeszowskiego IPN w audycji „Tu i Teraz” w Polskim Radiu Rzeszów poświęconej 40. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.

14:30 – 19:30 - Diorama przedstawiająca funkcjonariuszy ZOMO przy koksowniku przed siedzibą IPN Oddział w Rzeszowie, wykorzystana w wypowiedzi na żywo dla TVP 3 Rzeszów.

18:00 - Msza św. w kościele farnym w intencji Ojczyzny i ofiar stanu wojennego z udziałem pocztów sztandarowych „Solidarności” oraz złożeniem wieńców i zniczy pod Krzyżem Milenijnym.

19:30 - Kampania społeczna – Ofiarom stanu wojennego „Zapal Światło Wolności”. W jej ramach zapalamy w oknach świece symbolizujące pamięć o ofiarach stanu wojennego, a jednocześnie nasze przywiązanie do wolności. Kampania społeczna IPN „Zapal Światło Wolności” nawiązuje do gestu solidarności, jaki wobec Polaków żyjących w stanie wojennym w Wigilię Bożego Narodzenia 1981 roku wykonały rzesze mieszkańców ówczesnego wolnego świata.

W godz. 17.00 – 24.00 na elewacji Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie, od strony Ogrodów Bernardyńskich zostanie wyświetlona iluminacja pt. „Ofiarom stanu wojennego – Zapal Światło Wolności”.

13 grudnia na antenie Radia Rzeszów specjalny program według odrębnej ramówki:

• godz.6.00-9.00 i 10.00-12.00 główne programy monograficzne o stanie wojennym;

• godz. 9.05 specjalne słuchowisko „Mój stan wojenny” – tryptyk, powtarzane wieczorem.

***

Także 13 grudnia o godz. 19 w Filharmonii Podkarpackiej odbędzie się koncert oddający honor i cześć walczącym o niepodległość ojczyzny zarówno podczas stanu wojennego, jak i II wojny światowej oraz poprzednich stuleci.

Wystąpią: Jan Pietrzak, Paulina Grochowska, Dominika Świątek, Piotr Rafałko, przy akompaniamencie kapeli spod Egidy pod kierunkiem Mariusza Dubrawskiego.

Bilety do zdobycia na antenie Polskiego Radia Rzeszów.

Manifestacja na Rzeszowskim Rynku, 31.08.1982 r.
Fot. Materiały operacyjne SB

Stan wojenny w regionie

Decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego starano się zalegalizować antydatowanym Dekretem Rady Państwa z 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym i Uchwałą Rady Państwa w sprawie wprowadzenia stanu wojennego ze względu na bezpieczeństwo państwa. Uzasadniano go potrzebą przeciwdziałania chaosowi i anarchii wywołanych postępowaniem radykalnych działaczy „Solidarności”. W intencji władz komunistycznych leżało zahamowanie wolnościowego zrywu Polaków i niedopuszczenie do demontażu systemu totalitarnego w Polsce. Do operacji wprowadzenia stanu wojennego użyte zostały: Ludowe Wojsko Polskie, Milicja Obywatelska i Służba Bezpieczeństwa. We wszystkich województwach ustanowiono komisarzy wojskowych, będących pełnomocnikami Komitetu Obrony Kraju.

Działania operacyjne na terenie czterech województw Polski południowo-wschodniej przebiegały podobnie, jak w całym kraju. Funkcjonariusze SB i MO włamali się do siedzib Zarządów Regionów oraz Komisji Zakładowych, skąd wynieśli dokumenty oraz większość sprzętu, demolując przy okazji lokale. Największe, kluczowe zakłady pracy zostały zmilitaryzowane, a kontrolę nad nimi przejęli delegowani komisarze wojskowi. Równocześnie z wprowadzeniem stanu wojennego realizowano zaplanowane i przygotowane przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa operacje „Klon”, „Jodła” i „Azalia”. W ramach operacji „Klon” SB przeprowadziła rozmowy ostrzegawcze z działaczami „Solidarności”. Kryptonimem „Jodła” nazwano akcję internowania wytypowanych przez bezpiekę osób.

Już pierwszej nocy, na terenie dzisiejszego Podkarpacia internowano ich ok. 340 (w okresie całego stanu wojennego ok. 445). Celem operacji „Azalia” było zablokowanie łączności telefonicznej. W całym kraju przerwano nadawanie audycji radia i telewizji.

13 grudnia 1981 r. nadawano jedynie telewizyjne oświadczenie gen. Wojciecha Jaruzelskiego, przewodniczącego powołanej dzień wcześniej Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego – niekonstytucyjnego organu tworzonego przez wyższych oficerów LWP. Zawieszono wydawanie większości gazet.

W Polsce południowo–wschodniej ukazywały się tylko „Nowiny” – organ prasowy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Rzeszowie. Wprowadzono cenzurę korespondencji. Od godziny 22.00 do 6.00 obowiązywała godzina milicyjna. Na ulicę wyszły patrole wojskowe. Zawieszono działanie związków zawodowych i wielu organizacji społecznych. Zawieszona została m.in. działalność szkół, placówek kultury, a także organizacji sportowych i turystycznych. Za złamanie przepisów dekretu o stanie wojennym i innych zarządzeń władz groziły surowe kary, do kary śmierci włącznie, które miały orzekać sądy wojskowe w trybie doraźnym.

Red.

Fot. Materiały organizatorów