Rocznica walk o Rzeszów. Odsłonięto tablicę ku pamięci obrońców miasta

KATEGORIA: HISTORIA / 8 września 2022

Fot. Paweł Bialic

W czwartek 8 września na terenie rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej odbyły się obchody upamiętnienia obrony Rzeszowa z września 1939 roku. W trakcie uroczystości odsłonięto tablicę ku pamięci żołnierzy biorących udział w walkach o miasto, która ma bardzo ciekawą historię.

83 lata od obrony Rzeszowa

Na 8 i 9 września przypada 83. rocznica walk w obronie Rzeszowa przed wojskami niemieckimi. W działania obronne zaangażowany był 24. Pułk Ułanów im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego będący częścią 10. Brygady Kawalerii, dowodzonej przez płk. Stanisława Maczka. Z okazji upamiętnienia walk w obronie miasta oraz całej kampanii wrześniowej rzeszowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej zorganizował specjalne uroczystości na terenie swojej siedziby.

W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele rodzin weteranów 24. Pułku Ułanów, przedstawiciele władz parlamentarnych i samorządowych: Ewa Leniart wojewoda podkarpacki, Jerzy Cypryś wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa Podkarpackiego, Jolanta Kaźmierczak zastępca prezydenta Miasta Rzeszowa i Józef Jodłowski starosta rzeszowski.

Licznie przybyli przedstawiciele służb mundurowych: gen. bryg. Rafał Kowalik szef Pionu Operacyjnego, zastępca Szefa Sztabu ds. Operacyjnych Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych, mjr Marcin Wdowiak z 2. Batalionu Czołgów 10. Brygady Kawalerii Pancernej ze Świętoszowa, który kultywuje dziedzictwo i tradycje 24. Pułku Ułanów, insp. Stanisław Sekuła zastępca KWP w Rzeszowie, dowódca 3. PBOT płk. Michał Małyska.

Wyjątkowa tablica odsłonięta

Wydarzenia związane z rocznicą Rzeszowa rozpoczęły się odbyła mszą świętą w kościele pod wezwaniem Świętego Krzyża. Następnie uczestnicy uroczystości przemaszerowali pod budynek IPN przy ul. Słowackiego. Tam odbyła się najważniejsza część uroczystości czyli odsłonięcie tablicy, która miała być upamiętnieniem obrony Rzeszowa i Łańcuta już w latach 60. zeszłego wieku, ale nie zezwoliły na to ówczesne władze.

Zaniedbaną tablicę niedawno znaleziono w jednym z budynków IPN przy ul. Szopena (dawnej siedzibie ZBOWiD) i od razu zdecydowano się na jej odnowienie i powieszenie na siedzibie tej instytucji oraz uroczyste odsłonięcie przy okazji kolejnej rocznicy walk o Rzeszów.

- Historia ma sens jeśli jest odtwarzaniem ludzkich dziejów i dokonań, uprawiając historię jako naukę dotykamy ludzkich istnień, nawiązujemy więź międzypokoleniową, stajemy się też orędownikami pamięci o tych, których upamiętnia ta tablica, ale też o tych, którzy chcieli upamiętnić swoich kolegów - mówił podczas uroczystości prezes rzeszowskiego IPN-u Dariusz Iwaneczko.

Tablica upamiętnia żołnierzy 24. Pułku Ułanów, którzy toczyli bój najpierw w Rzeszowie, a następnie otrzymali rozkaz wycofania się w kierunku Łańcuta, gdzie stacjonował 10. Pułk Strzelców Konnych W walkach o Rzeszów i Łańcut zginęło 8 żołnierzy, więcej strat ponieśli Niemcy, mimo tego, że byli lepiej wyposażeni.

24. Pułk Ułanów po kampanii wrześniowej następnie został odtworzony we Francji, gdzie wchodził w skład 10. Brygady Kawalerii Pancernej. W latach 1940-1947 w Polskich Siłach Zbrojnych, początkowo jako pułk zmotoryzowany, od 1942 r. pułk pancerny. W latach 1944-1945 wziął udział w kampanii wojennej w północno-zachodniej Europie. W 1966 r. sztandar 24. Pułku Ułanów został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za czyny niezwykłego męstwa dokonane podczas II wojny światowej.

Pamięć o żołnierzach jest ważna

Wojewoda podkarpacki Ewa Leniart podkreślała podczas uroczystości jak ważna jest pamięć o żołnierzach broniących Polski i Rzeszowa we wrześniu 1939 roku.

- Odsłonięta tablica, która długo zalegała w piwnicach powinna znajdować się w eksponowanym miejscu po to głosić chwałę tych, którzy oddali życie za ojczyznę w obronie Rzeszowa - powiedziała Ewa Leniart.

Głos zabrała również wiceprezydent Rzeszowa Jolanta Kaźmierczak również zaznaczając, że obrona miasta we wrześniu 1939 roku wymaga odpowiedniego upamiętnienia i tego typu inicjatywy jak czwartkowe uroczystości ze strony IPN, są bardzo cenne.

- To nasze Rzeszowa i rzeszowian dziedzictwo niematerialne, jeden z filarów naszej lokalnej tożsamości, trzeba je pielęgnować i upowszechniać, tablica, którą odsłaniamy temu właśnie służy, daje też należną satysfakcję rodzinie bohaterów - powiedziała wiceprezydent Rzeszowa.

List w imieniu marszałka województwa odczytał wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa Podkarpackiego Jerzy Cypryś. Po okolicznościowych przemówieniach przyszedł czas na apel pamięci oraz salwę honorową, następnie pod tablicą ku pamięci obrońców Rzeszowa złożono wieńce.

Po zakończeniu oficjalnej części uroczystości, na terenie siedziby IPN-u trwał piknik rodzinny połączony z wystawą sprzętu wojskowego. To nie koniec wydarzeń związanych z 83. rocznicą walk w obronie Rzeszowa. W czwartek wieczorem w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej odbędzie się spektakl „Przedwojenna Kawiarnia”. W jego trakcie zaprezentowane zostaną m.in. utwory muzyczne przypominające okres tuż przed wybuchem wojny.

Na piątek 9 września zaplanowano natomiast konferencje popularnonaukową w Letnim Pałacu Lubomirskich, która przybliży dzieje 24. Pułku Ułanów.

***

24. Pułk Ułanów im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego – oddział kawalerii Wojska Polskiego utworzony w 1920 r. podczas wojny polsko-sowieckiej, przy szwadronie zapasowym 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich jako 214. pułk ułanów Armii Ochotniczej. W okresie międzywojennym 24. Pułk Ułanów stacjonował w Kraśniku. W 1937 r. został zmotoryzowany i razem z 10. Pułkiem Strzelców Konnych wszedł w skład 10. Brygady Kawalerii dowodzonej przez płk. dypl. Stanisława Maczka. Pułk wziął udział w kampanii 1939 r., następnie został odtworzony we Francji, gdzie wchodził w skład 10. Brygady Kawalerii Pancernej. W latach 1940-1947 w Polskich Siłach Zbrojnych, początkowo jako pułk zmotoryzowany, od 1942 r. pułk pancerny. W latach 1944-1945 wziął udział w kampanii wojennej w północno-zachodniej Europie. W 1966 r. sztandar 24. Pułku Ułanów został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za czyny niezwykłego męstwa dokonane podczas II wojny światowej.

Karol Woliński

Zdjęcia: Paweł Bialic