135. rocznica powstania Sokolstwa Polskiego. Otwarto wystawę

KATEGORIA: HISTORIA / 10 stycznia 2023

Fot. Podkarpacki Urząd Wojewódzki

W Parku Jedności Polonii z Macierzą w Rzeszowie we wtorek (10 stycznia) odbyło się otwarcie wystawy plenerowej zatytułowanej „Ramię krzep – Ojczyźnie służ”. 135 rocznica powstania Sokolstwa Polskiego w Ameryce. Ekspozycja będzie prezentowana do 10 lutego 2023 r.

Sokolstwo Polskie w Ameryce jest organizacją społeczną, założoną przez członków Polonii amerykańskiej. W swych założeniach łączy krzewienie kultury fizycznej z ideą służby Ojczyźnie. Od początku działalności stawiało sobie za cel pracę na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości. Działania te przybierały różną formę – od lobbingu, przez pomoc charytatywną, aż po walkę zbrojną. W latach 1917–1919 około 5-6 tys. członków Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce wstąpiło do tworzonej we Francji armii gen. Hallera, by brać udział w wykuwaniu i obronie polskiej niepodległości.

W Sokolstwie swoją przygodę ze sportem rozpoczynało także wielu sportowców o światowej sławie, jak np.: jeden z najbardziej znanych i utalentowanych baseballistów wszechczasów, zawodnik St. Louis Cardinals, Stan Musial, lekkoatletka i czternastokrotna rekordzistka świata Stanisława Walasiewicz czy dwukrotny mistrz świata w boksie Stanisław Kiecal.

Obecnie Sokolstwo Polskie w Ameryce pozostaje dla Polonii organizacją bratniej samopomocy oraz miejscem, w którym Amerykanie polskiego pochodzenia pielęgnują swoje tradycje.

W 2019 r. prezes Sokolstwa Polskiego w Ameryce Timothy L. Kuzma przekazał do zasobu Archiwum IPN dokumenty i artefakty zgromadzone w archiwum organizacji. W ramach projektu Archiwum Pełne Pamięci do zbiorów Instytutu trafiły niemal dwie tony materiałów, stanowiących świadectwo ponad stuletniej działalności tej instytucji i jej wkładu w walkę o odzyskanie niepodległości. W skład kolekcji wchodzą dokumenty dotyczące działalności Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce oraz związane z wybitnymi członkami tej organizacji, w tym: korespondencja, prasa, unikatowe fotografie, a także mundury, sztandary i odznaczenia.

W 2022 r. przypada 135. rocznica założenia pierwszego gniazda sokolego w Chicago, co stało się dla Archiwum IPN inspiracją do przygotowania wystawy na temat historii i dorobku tej organizacji.

- Zapraszam do obejrzenia plenerowej części wystawy o ruchu sokolim w Stanach Zjednoczonych. Pozostałą część można zobaczyć w Muzeum Kazimierza Pułaskiego w Warce. Prezentowane są tam sztandary, mundury, medale, trofea sportowe oraz pamiątki z pól bitewnych, plakaty, wszystko to co składa się archiwum sokolstwa polskiego w Ameryce. To archiwum obecnie zostało powierzone pieczy Instytutu Pamięci Narodowej i przypłynęło do Warszawy dwa lata temu na skutek decyzji zarządu Sokolstwa Polskiego, To ludzie, którzy są bardzo zakorzenieni w społeczeństwie amerykańskim, ludzie którzy nie mówią po polsku, ale ciągle czują związek z polskimi korzeniami. Jesteśmy w Rzeszowie nieprzypadkowo, bo w szczególności Podkarpacie jest bastionem ruchu sokolego w Ameryce. Wielu Polaków przez dziesięciolecia tam budowało pamięć o historii Polski i teraz my jesteśmy zobowiązani, aby spłacić dług, który wobec nich mamy - powiedziała Marzena Kruk, dyrektor Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.

IPN ma nadzieję, że poprzez wyeksponowanie plansz ukazujących dzieje i najważniejsze założenia ruchu sokolego zza oceanu, jak najwięcej osób będzie miało szansę zapoznania się z dziedzictwem tej zasłużonej polonijnej organizacji.

– Dziękuję za kolejną inicjatywę, która wiąże się z przywracaniem pamięci, z upowszechnianiem wiedzy o działalności ruchu sokolego, w tym przypadku w Stanach Zjednoczonych, ale sama wystawa też służy do tego, by przypomnieć o tym, że towarzystwa sokole były tutaj, na ziemiach polskich tworzone w czasach bardzo trudnych, kiedy Polski nie było na mapie Europy po to, by skoncentrować działalność przede wszystkim młodych ludzi , stworzyć warunki do tego, by wychowywać w zdrowym ciele mądrych i dobrych patriotów, którzy później rzeczywiście odgrywali bardzo ważną rolę w odbudowywaniu państwa polskiego. Ruch sokoli w Ameryce jest o tyle ważny, że stał się czynnikiem dodatkowo jeszcze integrującym Polonię. To działanie, które zawsze ma dla emigrantów ogromne znaczenie – mówiła z kolei wojewoda podkarpacki Ewa Leniart.

Każda z szesnastu plansz przedstawia kręgi tematyczne odnoszące się do historii „Sokoła”: początki i organizacja, struktura, rozłam i zjednoczenie, militaryzacja, rekrutacja, czyn zbrojny, wsparcie dla Ojczyzny, walki na Kresach, sokolstwo podczas II wojny światowej, sport (rozwój fizyczny, otwarcie na inne dyscypliny, lekkoatletyka, sokoli sportowcy), więzi oraz solidarność z Polską.

Dla Sokolstwa Polskiego w Ameryce rok 2022 obfituje w jubileusze: to 135 rocznica założenia pierwszego gniazda sokolego w Chicago, 70 rocznica śmierci doktora Teofila A. Starzyńskiego, wieloletniego prezesa tej organizacji, a także 60 lat od powołania do istnienia Funduszu Stypendialnego jego imienia; to również 65 rocznica śmierci Marii Korpanty-Kowalskiej, wiceprezeski sokolstwa, która pełniła tę funkcję przez ponad trzy dekady. W Polsce obchodzona jest z kolei 155 rocznica ruchu sokolego, który mimo przeciwności losu istnieje obecnie pod nazwą Związek Towarzystw Gimnastycznych „Sokół”.

Od 2019 roku Archiwum IPN w Warszawie jest depozytariuszem unikatowego zbioru obejmującego niemal dwie tony materiałów pochodzących z Pittsburgha ukazującego dzieje nie tylko Sokolstwa Polskiego w Ameryce, ale wpisującego się w szerszy kontekst dziejów Polonii i jej wybitnych przedstawicieli.

Wystawa odbywa się pod Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości.

Organizatorzy: Instytut Pamięci Narodowej, Archiwum Pełne Pamięci.

Partnerzy: Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce, Muzeum Sportu I Turystyki w Warszawie, Polish Falcons of America.

Red.

Zdjęcia: Podkarpacki Urząd Wojewódzki

  

Redaktor naczelny: Barbara Kędzierska
Wydawca
"Siedem - Barbara Kędzierska"
PORTAL INFORMACJI I OPINII
redakcja@czytajrzeszow.pl
35-026 Rzeszów, ul. Reformacka 4