CZYTAJRZESZOW.PL - KULTURA - Już w ten weekend Festiwal Kultury Pamięci. „Markowa

Już w ten weekend Festiwal Kultury Pamięci. „Markowa - Otwarte Drzwi”

KATEGORIA: KULTURA / 4 lipca 2024

Fot. Skansen Zagroda - Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Markowej/Facebook

W pierwszy weekend lipca Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Błogosławionej Rodziny Ulmów przygotowało we współpracy z Towarzystwem Przyjaciół Markowej, wyjątkowe wydarzenie: Festiwal Kultury Pamięci „Markowa – Otwarte Drzwi”.

To rozszerzona formuła popularnego „Dnia Otwartych Drzwi Zagrody – Muzeum Wsi Markowej”, organizowanego od ponad dwóch dekad przez Towarzystwo Przyjaciół Markowej. - Chcemy w ten sposób jeszcze pełniej zaprezentować nie tylko tragiczną historię Markowej podczas II wojny światowej, ale także jej bogate dziedzictwo kulturowe - zapowiadają organizatorzy.

- To właśnie to dziedzictwo, głęboko zakorzenione w chrześcijańskiej wierze i etyce, stanowi klucz do zrozumienia motywów, którymi kierowali się Błogosławieni Ulmowie i inne rodziny z Markowej, ryzykując własnym życiem, by ratować Żydów skazanych na zagładę - dodają.

Festiwal Kultury Pamięci „Markowa – Otwarte Drzwi” rozpocznie się 5 lipca (piątek) o godzinie 20:00 w kościele parafialnym pw. św. Doroty w Markowej, w miejscu, gdzie Józef i Wiktoria Ulmowie zawarli sakrament małżeństwa. 7 lipca (niedziela), w rocznicę ich ślubu, Kościół ustanowił dzień wspomnienia tej niezwykłej rodziny.

Wydarzenie otworzy wyjątkowe Oratorium „Pieśń nad Pieśniami”*. To niezwykłe wydarzenie muzyczne, z udziałem Pawła Szczycińskiego, Scholi Mulierum Silesiensis i Scholi Gregoriana Silesiensis, przeniesie nas w świat piękna i duchowości. Muzykę skomponował wybitny znawca i wykonawca monodii gregoriańskiej Robert Pożarski, na podstawie przekładu Romana Brandstaettera.

Bilety 7 zł – sprzedaż w Muzeum, młodzież i dzieci do 16 roku życia za darmo z opiekunem. bilet na godzinę przed spektaklem dostępne przy wejściu do kościoła, cena 10 zł.

6 lipca (sobota) o godzinie 11:00 w Muzeum Ulmów odbędzie się Uroczysta Inauguracja Akademii Sprawiedliwych jako Towarzystwa Naukowego oraz otwarcie Pracowni Akademii Sprawiedliwych**. Wydarzenie to będzie okazją do wysłuchania wykładu inauguracyjnego prof. Tomasza Gąsowskiego pt. „Pod jednym niebem - Polacy i Żydzi przed zagładą”.

Tego samego dnia, o godzinie 18:00, w Zagrodzie – Muzeum Wsi Markowa odbędzie się Podkarpacka Resursa Kultury Pamięci***. Spotkanie z Jerzym Ulmą i ks. Pawłem Tołpą wokół wywiadu rzeki „Opowieść pisana życiem” będzie okazją do poznania historii rodziny Ulmów z nowej perspektywy. Dyskusję poprowadzi Marek Kochmański, a udział w niej wezmą Urszula Niemczak i Bogdan Romaniuk. Spotkanie we współpracy z Wydawnictwem Rafael.

Wieczorem Muzeum Ulmów zaprasza na wyjątkowy wieczór w ramach „Drzwi Otwartych”. Będzie to okazja, by w kameralnej atmosferze, pod okiem doświadczonych przewodników, zgłębić historię Rodziny Ulmów oraz losy Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej. O godzinie 19:30 i 21:30 odbędą się zwiedzania z przewodnikiem. Zwiedzający będą mieli możliwość zadawania pytań i rozmów na temat trudnych, ale niezwykle ważnych wydarzeń z przeszłości. Zapraszamy wszystkich, którzy chcą lepiej poznać historię Sprawiedliwych wśród Narodów Świata i oddać hołd ich bohaterstwu.

Ostatniego dnia Festiwalu Kultury Pamięci, 7 lipca, od godz. 14:00 do 17:00, w skansenie, który od lat pieczołowicie pielęgnuje pamięć o przeszłości, odbędzie się „Dzień Otwartych Drzwi Zagrody – Muzeum Wsi Markowa”. Będzie to niepowtarzalna okazja, by przenieść się w czasie i poznać tajniki dawnych zawodów. Można będzie przyjrzeć się pracy kowali, stolarzy, żniwiarzy, młynarzy oraz wytwórców dachówki, cegły, powrozów i drewnianych zabawek. To doskonała okazja, aby poznać tradycyjne rzemiosło i kulturę ludową regionu. - Na tę część zapraszamy szczególnie rodziny z dziećmi, które będą mogły aktywnie uczestniczyć w pokazach i warsztatach - zachęcają organizatorzy.

Nie lada gratką dla smakoszy będą tradycyjne potrawy przygotowane przez markowskie gospodynie. - Swoje umiejętności zaprezentują również lokalne zespoły folklorystyczne, a wieczorem zapraszamy na wspólną zabawę taneczną - zachęca Zespół Muzeum Ulmów.

Festiwal Kultury Pamięci „Markowa – Otwarte Drzwi” organizowany jest w ramach programu „Muzeum w przestrzeni Markowej”, współtworzonego przez Towarzystwo Przyjaciół Markowej i Muzeum Ulmów. W realizacji obecnego cyklu spotkań bierze także udział Parafia pw. św. Doroty w Markowej, Akademia Sprawiedliwych – Polskie Towarzystwo Naukowe i Pro Publico Bono.

Fot. Materiały organizatorów

*Oratorium „Pieśń nad Pieśniami”

„Jak jabłoń wśród drzew leśnych,

tak ukochany mój wśród młodzieńców.

W upragnionym jego cieniu usiadłam,

a owoc jego słodki memu podniebieniu.”

(Pnp 2, 3)

Zaproponowane przez Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej Oratorium Pieśń nad pieśniami skomponowane zostało w 2019 roku przez Roberta Pożarskiego. Chcą zrozumieć przygotowaną aranżację trzeba choć trochę poznać jego autora i idee jakie przyświecały jego pracy i twórczości.

Oratorium Pieśni nad pieśniami to jest syntezą doświadczeń artystycznych autora w dziedzinie śpiewu gregoriańskiego, bizantyjskiego, tradycyjnego, średniowiecznego dramatu liturgicznego i muzyki współczesnej. Robert Pożarski zmarły w listopadzie 2021 roku, był jednym z największych na świecie śpiewaków gregoriańskich. Przez ponad 20 ostatnich lat artystycznie związany był z Wrocławiem. Stworzył środowisko praktyki chorałowej oraz poszukiwań, badań i debaty nad chorałem gregoriańskim. Wraz ze swymi wrocławskimi przyjaciółmi, wspólnie odkrywali najstarsze źródła pisane chorału, a następnie wykonywali je podczas niezliczonych koncertów i liturgii we Wrocławiu, innych miastach Polski oraz zagranicą.

Robert Pożarski był znawcą tradycji dominikańskiej, krzyżackiej i cysterskiej. Wziął udział w kilkudziesięciu nagraniach płyt z muzyką dawną i współczesną. Założył we Wrocławiu dwa zespoły: męską Scholę Gregoriana Silesiensis i żeńską Scholę Mulierum Silesiensis. To właśnie śpiewacy i śpiewaczki obu tych formacji będą wykonawcami Oratorium, które już 5 lipca wybrzmi w kościele św. Doroty w Markowej. Wybór tłumaczenia, które przed laty dokonał Roman Brandstaetter nie jest przypadkowy. Przede wszystkim nie pozostają bez znaczenia żydowskie korzenie Brandstaettera i jego świadoma, dojrzała decyzja o przyjęciu chrztu. Dalej poezja tego wybitnego pisarza, poety, dramaturga i tłumacza jest syntezą doświadczeń melodii hebrajskiego oryginału (języka dobrze znanego Brandstaetterowi) z analitycznym, precyzyjnym użyciem języka polskiego. Interpretacja takiego tekstu wprost domaga się jego wyśpiewania. Swoją kompozycją Pożarski dostarczył ku temu narzędzi. Oratorium Pieśni nad pieśniami to teatr symboliczny, niemal bez żadnej akcji. Korzysta z doświadczeń teatru średniowiecznego i tradycji Wschodu – bliskich tekstowi biblijnej księgo. Do dziś kultywowana jest suficka tradycja ghazal. To skrajnie zdyscyplinowana forma poezji, która wykłada się jednocześnie, w każdej chwili i każdym słowie jako mistyczna i miłosna. W Turcji śpiewak i poeta aszyk (tur. asık) znaczy wprost w tłumaczeniu: zakochany, płonący miłością - zarówno mistyczną, jak i ziemską. Na Zachodzie ta forma sztuki prawie zanikła, jeśli nie liczyć kilkudziesięciu lat XVII-wiecznego muzycznego manieryzmu. Może jednak nie wszystko stracone? Przecież sama nieprzerwana do dziś obecność Pieśni na pieśniami wśród ksiąg kanonicznych Starego Testamentu domaga się takiej właśnie wewnętrznej dyscypliny. Chcielibyśmy pójść tą drogą. Oratorium Pieśń nad pieśniami jest poniekąd muzycznym testamentem Roberta Pożarskiego, który spisał bezpośrednio przed swoim odejściem. Pragniemy ten muzyczny testament zrealizować.

Fot. Materiały organizatorów

**Uroczysta Inauguracja Akademii Sprawiedliwych

W ramach „Festiwalu Kultury Pamięci. Markowa - Otwarte Drzwi” w najbliższą sobotę odbędzie się inauguracja Akademii Sprawiedliwych jako Polskiego Towarzystwa Naukowego oraz uroczyste otwarcie Pracowni Naukowych Akademii Sprawiedliwych Muzeum Polaków Ratujących Żydów. Wydarzenie uświetni wykład okolicznościowy prezesa Akademii prof. Tomasza Gąsowskiego.

Program działań Muzeum w Markowej, spośród wielu oczywistych zadań stawianych tego typu placówkom, szczególny nacisk kładzie na zagadnienia związane z szeroko rozumianymi działaniami edukacyjnymi bowiem z nich bezpośrednio wyrasta funkcja naukowo-badawcza oraz pośrednio funkcja dyplomacji kulturalnej. - Stąd też nasza placówka podjęła się budowania środowiska pracy twórczej z udziałem współpracowników - ekspertów i wolontariuszy; z czasem program muzealny „Akademia Sprawiedliwych” rozwinął się do rangi Polskiego Towarzystwa Naukowego Akademia Sprawiedliwych, które uroczyście inaugurujemy w ramach spotkań z dziedzictwem Markowej - zaznacza Zespół Muzeum Ulmów.

Akademia Sprawiedliwych wywodzi swoje zaplecze i tradycje naukowe również z działań i doświadczeń Fundacji Pro Publico Bono, która realizowała z powodzeniem bliźniaczy projekt pod nazwą „Akademia Oświęcimska”; stąd też Akademia Sprawiedliwych przejmuje niejako w spadku dorobek oraz idee swojej poprzedniczki – duchowym łącznikiem dla obu tych inicjatyw pozostaje antropologia Jana Pawła II; jego nauczanie o prawach człowieka zakorzenione w chrześcijańskiej i zarazem w polskiej tradycji intelektualnej sięgającej doktryny prawa narodów Pawła Włodkowica.

Pierwsze spotkanie pod patronatem Akademia Sprawiedliwych zbiegło się w czasie z obchodami „Narodowego Dnia Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką” w 2022 r. Ta okoliczność, chociaż przemijająca, wskazuje na istotną ideową zbieżność. Bowiem ci spośród naszych rodaków, którzy w latach niemieckiej okupacji odważyli się na postawę solidarności w stosunku do współobywateli żydowskiego pochodzenia, wydanych na śmierć, ryzykowali własnym życiem. Od pierwszych seminariów minęło kilka lat. W tym czasie Akademia znacznie intensyfikowała swoje działania; współorganizowała konferencje tematyczne, spotkania naukowe, wykłady oraz debaty skupiając przy tym, nie tylko nowych słuchaczy chcących lepiej poznać idee i prace związane z naszym Muzeum, ale co równie cenne zjednując przyjaciół pośród wielu naukowców oraz instytucji. Wymienić tu należy przede wszystkim Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, z którym Muzeum podpisało porozumienie o współpracy.

Akademia Sprawiedliwych jako pełnoprawne towarzystwo naukowe została powołana w połowie 2023 roku; w preambule do statutu Polskiego Towarzystwa Naukowego Akademia Sprawiedliwych wskazane zostały trzy filary ideotwórcze na których powołane w tym kształcie towarzystwo stoi; należy zaliczyć do nich: po pierwsze „założenia Karty Solidarności, dokumentu opisującego zasady życia społecznego, proklamowanego 10 czerwca 2009 roku w Krakowie. U podstaw tworzenia Towarzystwa leży przekonanie, że etos solidarności i zasada dobra wspólnego są filarami organizowania życia społecznego i wyznaczają sposób odnoszenia się zarówno do przeszłości, jak i do przyszłości naszego Narodu.” Kolejnym z wymienionych jest odwołanie do dziedzictwa Polskiej Akademii Umiejętności oraz innych organizacji pracy twórczej pośród których Akademia sama się sytuuje. Trzeci filar wywiedziony został bezpośrednio z czynu, Akademia „odwołuje się w szczególny sposób do ofiary życia, jaką Rodzina Ulmów z Markowej złożyła w imię solidarności ze skazanymi przez Niemców podczas II wojny światowej na zagładę Żydami oraz do innych aktów pomocy świadczonej przez Markowian Żydom w tamtych okolicznościach historycznych. Szlachetne postawy i czyny Sprawiedliwych z Markowej stanowią godne upowszechniania przykłady poświęcenia i urzeczywistnienia w życiu zasady oraz ewangelicznego przesłania - nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich (J 15,13).”

Akademia swoim działaniem ma ambicje wspierać badania naukowe; przedstawiając historyczne spojrzenie na realia niemieckiej okupacji, które nieuchronnie prowadzi do pytań natury etycznej; o sens sąsiedztwa, o godzenie, w warunkach zagrożenia, starania o własne bezpieczeństwo z obowiązkiem pomocy potrzebującym, czy o sens człowieczeństwa w końcu zarówno w badaniach historycznych, jak i zwracając uwagę na współczesne zjawiska społeczne.

Odnosząc się do tych wartości, doświadczeń i historii stawia sobie za główny cel działanie na szeroko rozumianym polu praw człowieka, mając przy tym aspiracje zabrania znaczącego głosu w debacie naukowej i publicznej.

Fot. Materiały organizatorów

***Podkarpacka Resursa Kultury Pamięci

„To bowiem, co widzialne, przemija, to zaś, co niewidzialne, trwa wiecznie.” 2 Kor 4,18

Książka powstała w oparciu o rozmowę w formie wywiadu ks. Pawła Tołpy z Jerzym Ulmą. Wywiad został przeprowadzony w roku beatyfikacji bł. Rodziny Ulmów i wydany z myślą o 80. rocznicy męczeńskiej śmierci błogosławionej Rodziny.

Są takie historie, które potrafią zmieniać życie i inspirować do szukania dobra. Do takich z pewnością należy opowieść o bł. Rodzinie Ulmów. Wzruszający, a przy tym odkrywczy, pełen nieznanych dotąd faktów przekaz Jerzego Ulmy, bratanka bł. Józefa, to prawdziwa podróż przez łańcuch pokoleń. Zawiera niepublikowane, unikatowe materiały, rodzinne fotografie, oryginalne zapiski Błogosławionego, a także fragmenty pamiętnika Władysława Ulmy, brata Józefa i ojca autora. Z kart tej publikacji wyłania się obraz wspaniałego człowieka, którego pierwszym i najważniejszym życiowym celem była miłość oraz oddanie Bogu, swojej rodzinie i bliźnim. Przy tym człowieka wielu pasji zakochanego w literaturze, teatrze i muzyce; miłośnika fotografii, sadownictwa, pszczelarstwa czy narciarstwa. Przede wszystkim zaś zakochanego męża, który projektuje wspólnie wymarzony z Wiktorią dom, jak również troskliwego ojca przygotowującego się na przyjęcie kolejnego dziecka. Trudnobędzie czytelnikowi powstrzymać wzruszenie na widok przepięknej kołyski przygotowywanej przez Błogosławionego dla maleństwa, które nie zdążyło przyjść na świat...

Ta książka to dowód na to, że miłość jest silniejsza niż śmierć. To także opowieść pełna wskazówek dla każdego, kto szuka swojej drogi do szczęścia.

Miałem około ośmiu lat, gdy usłyszałem po raz pierwszy o tym, że wujek Józef, jego żona, a moja ciocia Wiktoria i moi kuzyni: Stasia, Basia, Władzio, Antoś, Franio, Marysia oraz jeszcze jedno nienarodzone dziecko zostali zamordowani przez Niemców. Mój tata nie mówił zbyt wiele na temat swojego brata Józefa czy jego rodziny. Dziś myślę, że ta cisza miała w sobie coś z tajemnicy świętych obcowania, w tym sensie, że na pewno tata bardziej intensywnie modlił się w tym czasie.

Zapraszam wszystkich Czytelników na spotkanie z moją rodziną, z której wywodzą się nowi błogosławieni – pierwsza w historii Kościoła rzymskokatolickiego rodzina w całości wyniesiona na ołtarze, a wśród niej mój nienarodzony kuzyn bądź kuzynka, wyjątkowy bohater przypominający o godności każdego poczętego dziecka.

Jerzy Ulma

Opr. Red.