85. rocznica walk o Rzeszów. Tak oddano hołd obrońcom miasta

KATEGORIA: HISTORIA / 9 września 2024

Fot. Maciej Terpiński

W poniedziałek 9 września w rzeszowskiej siedzibie Instytutu Pamięci Narodowej odbyły się uroczystości upamiętnienia 85. rocznicy obrony Rzeszowa. Z tej okazji na murach budynku IPN odsłonięto gablotę zawierającą ziemię z pól bitewnych 24. Pułku Ułanów.

85 rocznica obrony Rzeszowa

W dniach 8-9 września 1939 roku żołnierze 24. Pułku Ułanów im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego brali udział w walkach o Rzeszów. 85 lat później z inicjatywy Instytutu Pamięci Narodowej w stolicy Podkarpacia odbyły się uroczystości upamiętniające poświęcenie żołnierzy walczących w obronie miasta przed niemieckim najazdem.

Obchody pod siedzibą IPN przy ul. Słowackiego rozpoczęły się odśpiewaniem hymnu narodowego. Historię i okoliczności obrony Rzeszowa sprzed 85 lat przypomniał dyrektor oddziału IPN w Rzeszowie Dariusz Iwaneczko.

- W dniu 8 września 1939 roku wojska niemieckie osiągnęły od zachodu okolice Rzeszowa. W związku z sytuacją na froncie dowódca brygady wyznaczył do obrony Rzeszowa 24. Pułk Ułanów dowodzony przez płk Kazimierza Dworaka. Dowódca pułku obsadził podległymi sobie szwadronami poszczególne części miasta - zaznaczał dyrektor rzeszowskiego IPN.

Do starć z Niemcami doszło tego samego dnia. Atak niemiecki rozpoczął się około godziny 15.30 od ostrzału z powietrza. Uderzono na odcinku bronionym przez 2. szwadron w okolicach Miłocina i 1. szwadron, który bronił okolic Staroniwy.

Najbardziej dramatyczny przebieg tych działań miał miejsce w rejonie Boguchwały, gdzie walczył 3. szwadron dowodzony przez por. Romualda Radziwiłowicza. Żołnierze 24. Pułku Ułanów toczyli bój o Rzeszów do późnej nocy i następnie otrzymali rozkaz wycofania się w kierunku Łańcuta, gdzie stacjonował 10. Pułk Strzelców Konnych. W walkach o Rzeszów i Łańcut ginie 8 żołnierzy. Ofiary to żołnierze 24. Pułku Ułanów oraz dwóch żołnierzy 1. Pułku Korpusu Obrony Pogranicza. Straty Niemców były zdecydowanie wyższe.

W uroczystościach upamiętnienia obrony Rzeszowa wziął udział starosta rzeszowski Krzysztof Jarosz.

- W 1939 roku stanęliśmy po dobrej stronie. Jako pierwsi stawiliśmy opór imperializmowi najpierw z zachodu, później ze wschodu - mówił starosta rzeszowski, który mówił o poświęceniu polskich żołnierzy podczas kampanii wrześniowej.

- To, że dzisiaj jesteśmy wolnym niepodległym krajem, świadczy o tym, że ta walka w 1939 roku miała sens - dodawał Krzysztof Jarosz.

List w imieniu wojewody podkarpackiego przeczytała dyrektor Wydziału Polityki Społecznej w Podkarpackim Urzędzie Wojewódzkim Irena Czekierda-Marszałek. Głos zabrali również kierownik oddziału Terenowego w Lublinie Narodowego Instytutu Dziedzictwa dr Dominik Szulc oraz Wioleta Welman, kierownik Muzeum 24. Pułku Ułanów w Kraśniku Oddział Muzeum Narodowego w Lublinie, która wręczyła dr hab. Dariuszowi Iwaneczko pamiątkową odznakę 24. Pułku Ułanów w podziękowaniu za współpracę.

W uroczystościach wzięli udział kombatanci, przedstawiciele służb mundurowych, byli też uczniowie podkarpackich szkół. Pojawił się również poseł do Parlamentu Europejskiego Bogdan Rzońca.

Gablota z ziemią z pól bitewnych

Przy okazji uroczystości z okazji 85. rocznicy obrony Rzeszowa odsłonięto gablotę zawierającą ziemię z pól bitewnych 24. Pułku Ułanów oraz łuskę artyleryjską z 1937 roku.

Ziemia została zebrana w 2022 r. i pochodzi z Kasiny Wielkiej, Wysokiej pod Jordanowem, Żółkwi oraz Zboisk (obecnie dzielnica Lwowa). Sama łuska została przekazana przez panią Yvette Popławską ze Stowarzyszenia 1. Polskiej Dywizji Pancernej w Belgii. Ponadto do łuski została dodana ziemia z Rzeszowa tj. z miejsca walk 3. szwadronu por. Romualda Radziwiłowicza.

Gablota została odsłonięta tuż pod tablicą ku pamięci żołnierzy biorących udział w 1939 r. w walkach o miasto. Miała być ona upamiętnieniem obrony Rzeszowa i Łańcuta już w latach 60. zeszłego wieku, ale nie zezwoliły na to ówczesne władze. Zaniedbaną tablicę znaleziono w jednym z budynków IPN przy ul. Szopena (dawnej siedzibie ZBOWiD) i od razu zdecydowano się na jej odnowienie i powieszenie na siedzibie tej instytucji oraz uroczyste odsłonięcie przy okazji 83. rocznicy walk o Rzeszów.

24. Pułk Ułanów im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego – oddział kawalerii Wojska Polskiego utworzony w 1920 r. podczas wojny polsko-sowieckiej, przy szwadronie zapasowym 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich jako 214. pułk ułanów Armii Ochotniczej. W okresie międzywojennym 24. Pułk Ułanów stacjonował w Kraśniku. W 1937 r. został zmotoryzowany i razem z 10. Pułkiem Strzelców Konnych wszedł w skład 10. Brygady Kawalerii dowodzonej przez płk. dypl. Stanisława Maczka. Pułk wziął udział w kampanii 1939 r., następnie został odtworzony we Francji, gdzie wchodził w skład 10. Brygady Kawalerii Pancernej. W latach 1940-1947 w Polskich Siłach Zbrojnych, początkowo jako pułk zmotoryzowany, od 1942 r. pułk pancerny. W latach 1944-1945 wziął udział w kampanii wojennej w północno-zachodniej Europie. W 1966 r. sztandar 24. Pułku Ułanów został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za czyny niezwykłego męstwa dokonane podczas II wojny światowej.

Poniedziałkowe obchody zakończył historyczny piknik edukacyjny dla dzieci i młodzieży.

Wokul

Zdjęcia: Maciej Terpiński