Jak poprawić komunikację w Rzeszowie i okolicach? Ruszyły konsultacje SUMP

KATEGORIA: KOMUNIKACJA / 19 marca 2025

Fot. Viperis

Czy w Rzeszowie będzie więcej buspasów, pojawi się alternatywny środek transportu taki jak np. tramwaj, a siatka połączeń autobusowych zostanie wreszcie zreorganizowana? To tylko niektóre z dylematów, na które odpowiedzi może przynieść SUMP, czyli Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej dla Rzeszowskiego Obszaru Funkcjonalnego. Projekt dokumentu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko jest już dostępny i od 18 marca można składać do niego uwagi. Odbędą się też spotkania konsultacyjne.

Dokument SUMP dla ROF dotyczy całego Rzeszowskiego Obszaru Funkcjonalnego, który tworzy 15 gmin, a koordynacją jego opracowania zajmuje się Gmina Miasto Rzeszów.

Fot. BRMR

Po co jest SUMP?

SUMP to angielski skrót od Sustainable Urban Mobility Plan. Jest to dokument strategiczno-operacyjny, którego celem jest promowanie zagadnień dotyczących zrównoważonego transportu oraz mobilności oraz wyznaczenie kierunków rozwoju systemu transportu w ROF na kolejne lata.

Sam projekt SUMP liczy ponad 120 stron, towarzyszą mu również obszerne załączniki, w tym karty działań opisujące metodę wdrażania zmian w systemie mobilności. W kartach zadań znajdują się pola zawierające opis sposobu realizacji, odpowiedzialność za realizację (jakie podmioty), horyzont czasowy, pilność (stopień ważności), klasę kosztu (szacunkowy koszt realizacji zadania).

- Rzeszowski Obszar Funkcjonalny, obejmujący miasto Rzeszów oraz otaczające go gminy i miasta satelickie, jest dynamicznie rozwijającym się regionem o kluczowym znaczeniu gospodarczym, społecznym i administracyjnym. Niestety, szybki rozwój nie zawsze przebiega w sposób zrównoważony, co powoduje konieczność zmierzenia się z takim wyzwaniami jak suburbanizacja, chaotyczne rozmieszczenie zabudowy oraz niedobór terenów zielonych - napisał we wstępie do dokumentu Konrad Fijołek, prezydent Rzeszowa. - SUMP stanowi odpowiedź na te problemy, zawiera rekomendacje dotyczące rozwoju infrastruktury transportowej, systemów parkowania, transportu publicznego, a także promowania form mobilności przyjaznych środowisku – rowerowej czy pieszej. Proponowane działania mają na celu integrację różnych środków transportu, a także wspieranie innowacyjnych rozwiązań, takich jak mobilność współdzielona czy inteligentne systemy zarządzania ruchem.

W SUMP przygotowane zostały scenariusze, czyli różne sposoby, w jaki może się rozwijać system transportowy w ROF. Są to trzy scenariusze SUMP oraz scenariusz bazowy, który jest punktem odniesienia (zakłada on, że idea SUMP nie zostanie w ogóle wprowadzona a rozwój systemów transportowych będzie przebiegał w dotychczasowy sposób). Trzy scenariusze (I minimalny; II pośredni; III maksymalny) różnią się kosztownością i skomplikowaniem (czasochłonnością, pracochłonnością). W scenariuszach dąży się do spełnienia trzech celów strategicznych. Są to:

- zwiększenie dostępności do zrównoważonych form przemieszczania;

- zwiększenie bezpieczeństwa i komfortu w codziennych podróżach;

- wsparcie zrównoważonej mobilności i udziału ekologicznego transportu publicznego.

W ramach procesu określania wytycznych dla jednostek odpowiedzialnych za wdrażanie idei SUMP wyznaczono 8 celów operacyjnych:

1. Efektywnie zarządzany i zorganizowany system transportowy.

2. Dostępny i sprawny system publicznego transportu zbiorowego.

3. Spójny system mobilności pieszej i rowerowej.

4. Świadomie i sprawiedliwie zaplanowana przestrzeń dostępna dla wszystkich.

5. System transportowy bezpieczny dla wszystkich uczestników ruchu.

6. Sprawnie funkcjonujący system logistyki miejskiej.

7. System transportowy o minimalnym wpływie na środowisko.

8. Promocja zrównoważonej mobilności.

Na poszczególne cele operacyjne składają się działania. Są to podstawowe „cegiełki”, z których zbudowany jest dokument SUMP. Działania zawierają wytyczne dla późniejszych realizatorów SUMP. Wskazują co należy wykonać, poprawić, zrealizować.

Integralną częścią dokumentu SUMP dla ROF są załączniki, w których w szczegółowy sposób opisano poszczególne aspekty. Wspomniane działania opisano w Załączniku nr 1 w formie tabelarycznej tzw. „kart działań”, w których zawarto najważniejsze informacje dla każdego z nich.

- SUMP dla ROF jest dokumentem strategiczno-operacyjnym. Zawiera cechy operacyjne, jednak nie jest to standardowy dokument operacyjny, w którym wskazano konkretne lokalizacje lub konkretne inwestycje dla wszystkich zadań. SUMP dla ROF stanowi wytyczne, wyznacza ramy dla tworzenia przyszłych, szczegółowych projektów transportowych, które dotyczyć będą szczegółowych rozwiązań - zaznaczają autorzy dokumentu.

SUMP dla ROF tworzony jest dla pięcioletniego cyklu 2025–2030 roku, z perspektywą do 2035 roku. Zakłada się, że realizacja drugiego cyklu dokumentu obejmującego lata 2031–2035 nastąpi po jego wcześniejszej ewaluacji i aktualizacji.

Po przeprowadzonej analizie i ocenie wszystkich 73 działań, ocenie trzech scenariuszy wybrano jeden scenariusz (II scenariusz pośredni), według którego będą się rozwijały systemy transportowe w ROF. W jego ramach przewidziano 60 zadań do realizacji (przedstawia je poniższa tabela).

Fot. Biuro Rozwoju Miasta Rzeszowa

Co zakłada wybrany scenariusz pośredni?

- Działania minimalne zostałyby rozbudowane lub zastąpione działaniami szerzej zakrojonymi. Strategia rozwoju systemów transportowych zarysuje się w bardziej precyzyjny sposób. Inwestycje będą bardziej zrównoważone pomiędzy poszczególnymi systemami. Transport publiczny zostanie gruntownie przeorganizowany, a w Rzeszowie zostaną podjęte pierwsze działania w celu odbudowy pozycji transportu publicznego, zgodnie z wypracowaną strategią. Wprowadzone rozwiązania znacząco poprawią komfort korzystania z transportu publicznego. Podjęte kroki pozwolą na niewielkie zwiększenie udziału wszystkich form podróżowania, innych od samochodu. Lepsza pozycja transportu publicznego pozwoli zachęcić część dotychczasowych kierowców samochodów do korzystania z transportu zbiorowego. Dzięki wprowadzonym zmianom stanie się on atrakcyjną alternatywą. Zatrzymanie negatywnego trendu przyniesie korzyści dla wszystkich. Mniejsze natężenie ruchu na drogach w stosunku do scenariusza bazowego odczują pasażerowie oraz też ta część kierowców, która z różnych względów nie zmieni swoich nawyków transportowych. Bezpieczeństwo na drogach będzie systematycznie poprawiane dzięki zmianom w rozkładzie ruchu, jego organizacji oraz inwestycjom nakierunkowanym na bezpieczeństwo. Organizowanie akcji edukacyjnych oraz promocja dobrych nawyków mobilnościowych niezmiennie będą realizowane w tym scenariuszu, ponieważ świadome społeczeństwo jest podstawą do zapewnienia jego bezpieczeństwa oraz wprowadzania zmian - opisują autorzy SUMP.

Jak zaznaczają autorzy dokumentu, scenariusz pośredni, choć nie uzyskał największej liczby punktów w przeprowadzonej ocenie, jest wyborem racjonalnym, mając na uwadze ograniczone środki finansowe oraz krótką perspektywę czasową na wprowadzanie zmian.

Jakie zatem są konkretne zmiany, które mają zostać wdrożone na terenie ROF?

Jednolita taryfa biletowa, optymalizacja siatki połączeń

Zaplanowano zacieśnienie współpracy pomiędzy organizatorami publicznego transportu zbiorowego. W efekcie ma nastąpić stworzenie jednolitej taryfy biletowej. To zaś będzie możliwe po ujednoliceniu podziału na strefy biletowe u wszystkich organizatorów. Obecnie na terenie ROF funkcjonuje 25 różnych stref biletowych. Nową propozycją jest optymalizacja podziału do maksymalnie czterech stref opartych o granice gmin lub sołectw z niewielkimi, lokalnymi korektami.

W ramach integracji planuje się rozszerzenie biletu łączonego autobus+autobus na wszystkie gminy ROF oraz wprowadzenie nowego biletu aglomeracyjnego, łączącego bilet na autobusy miejskie, autobusy podmiejskie oraz kolej regionalną i aglomeracyjną. Planowane jest także rozszerzenie oferty biletów zintegrowanych (pociąg+autobus, autobus+autobus, bilet aglomeracyjny) poza taryfę okresową miesięczną np. o bilet krótkookresowy, 24-godzinny. W taryfie i podziale na strefy zostaną również dobrane odpowiednie stawki, nowe bilety (np. bilet roczny, bilet przesiadkowy P&R itp.), możliwie najbardziej atrakcyjne i zachęcające do wyboru transportu zbiorowego.

Kolejnym krokiem w ramach prowadzenia czytelnej oferty będzie zadbanie o jednolity system numeracji linii autobusowych, komplementarny pomiędzy ZTM (linie Rzeszowskiego Transportu Miejskiego – RTM), a ZG PKS (linie Międzygminnej Komunikacji Samochodowej – MKS). Zgodnie z tą ideą należy dążyć do ujednolicenia numerów linii według jednego schematu, który może zostać oparty o ich kategoryzację i zasięg. Dzięki wspólnej numeracji linii i zaliczeniu jej do odpowiedniej kategorii oferta stanie się bardziej czytelna. Odpowiedni numer linii jasno wskaże pasażerowi, czy jest to połączenie bezpośrednie do Rzeszowa, czy też przesiadkowe na inny autobus lub kolej.

Ze względu na umowy podpisane przez ZG PKS (m.in. w ramach umowy na przewozy o charakterze użyteczności publicznej, dofinansowane z Funduszu Rozwoju Przewozów Autobusowych) może być konieczność opóźnienia działania lub podpisania stosownych aneksów do umów, aby móc ujednolicić numerację. W przyszłości, w ramach zwiększenia oferty Podkarpackiej Kolei Aglomeracyjnej może zaistnieć potrzeba zmiany oznakowania poszczególnych relacji połączeń kolejowych, zgodnie z systemem numeracji.

Zakłada się też optymalizację rozkładów jazdy na obszarze ROF m.in. poprzez zwiększenie częstotliwości kursowania najbardziej obciążonych linii; dostosowanie godzin kursów względem szkół i dużych zakładów pracy (szczególnie na terenie stref ekonomicznych); dostosowanie godzin kursów względem komunikacji zbiorowej kolejowej. Ma nastąpić optymalizacja siatki połączeń, w tym utworzenie nowych linii autobusowych (o charakterze przesiadkowym, linii ekspresowych itp.), a także wykorzystywanie specjalistycznych programów do modelowania ruchu w sieci drogowej (modele symulacyjne).

Wszelkie zmiany i informacje na temat funkcjonowania systemu powinny być umieszczane na jednej – wspólnej dla wszystkich organizatorów stronie internetowej. integrowana platforma prezentowałaby nie tylko informacje dla pasażerów RTM, MKS, PKA, ale również dla kierowców oraz innych użytkowników ruchu. Dla Rzeszowa istotnym jest przygotowanie jednej aplikacji mobilnej, która poprawi wygodę korzystania z istniejących usług transportowych.

Autorzy wskazują także na konieczność podnoszenia jakości świadczonych usług w transporcie autobusowym. Temu celowi służyć ma m.in. doposażenie pojazdów w autokomputery, które będą wskazywać kierowcy odchylenie od rozkładu jazdy, dbałość o komfort termiczny pasażerów (wypracowanie efektywnych zasad sterowania wentylacją, ogrzewaniem i klimatyzacją w sposób zautomatyzowany) oraz dbałość o estetykę i ujednolicenia oznakowania autobusów.

Więcej buspasów

- Kluczowym elementem poprawy funkcjonowania transportu autobusowego powinno być skupienie się na wydzielonych pasach autobusowych w Rzeszowie. Dzięki nim, czas przejazdu transportem zbiorowym może stanowić realną alternatywę dla podróży realizowanych transportem indywidualnym, szczególnie w godzinach szczytu. Pasy autobusowe stanowią najlepszą formę uprzywilejowania transportu zbiorowego zapewniającego sprawny przejazd przez najbardziej zatłoczone ulice - przekonują autorzy dokumentu.

Ma temu służyć m.in. rezygnacja z zasady 1+2 (dopuszczającej obecnie na buspasy pojazdy gdzie jest kierowca i minimum dwóch pasażerów), zmiana formy funkcjonowania pasów autobusowych na wybranych odcinkach z czasowych na stałe, wprowadzenie separacji pasów autobusowych oraz systemu monitoringu na wybranych odcinkach, ograniczenie liczby miejsc parkingowych zlokalizowanych przy wydzielonych pasach autobusowych lub ich przekształcenie z pasów przykrawężnikowych na środkowe, wsparcie poprzez priorytet przejazdu na sygnalizacjach świetlnych na nowych kierunkach. Nowe buspasy mogłyby zostać wyznaczone na al. Powstańców Warszawy, al. Rejtana, ul. Krakowskiej, ul. Lwowskiej, ul. Targowej, ul. Szopena i ul. Przemysłowej.

W grę wchodzi także budowa nowej zajezdni autobusowej wraz z modernizacją istniejących. Dokument mówi też o rozwoju sieci drogowej, a przykładem takich inwestycji będzie realizacja przepraw przez tory w ciągu linii kolejowej nr 106 (w kierunku na Jasło) w Rzeszowie (w domyśle w ciągu ul. Langiewicza i rejonie ul. Hoffmanowej i Wyspiańskiego).

- Należy poprawić dostępność do transportu zbiorowego na obszarach, gdzie nie dojeżdża komunikacja zbiorowa. Dla takich przypadków zostaną zapewnione linie tzw. dowozowe, które połączą obszary peryferyjne z punktami/węzłami przesiadkowymi. Natomiast godziny kursów oraz ich częstotliwości dopasowane zostaną do konkretnych grup społecznych i miejsc docelowych podróży mieszkańców lub względem linii przesiadkowych - czytamy w dokumencie.

A może tramwaj?

Mowa jest także o wprowadzeniu nowego, alternatywnego wobec autobusu środka transportu. Dokument nie mówi jakiego, można jednać domyślać się, że może to być tramwaj. Droga do tego jednak nie będzie szybka. - Zadanie obejmie przygotowanie kompleksowych analiz oraz studium wykonalności, w których ocenione zostaną potrzeby mieszkańców, dostępne technologie, koszty inwestycyjne i eksploatacyjne, a także wpływ nowego środka transportu na środowisko oraz istniejące systemy transportowe. Efektem prac będzie przedstawienie kilku wariantów tras i sposobu funkcjonowania nowego rozwiązania, co pozwoli na wybór najbardziej efektywnego modelu. Rezultatem zadania będzie opracowanie dokumentacji umożliwiającej rozpoczęcie budowy pierwszej linii alternatywnego środka transportu. - piszą autorzy SUMP.

Wspomina się też o dostosowaniu infrastruktury na wybranym ciągu komunikacyjnym (o długości min. 1 km) w celu umożliwienia funkcjonowania transportu autonomicznego w ramach miejskiego systemu komunikacji publicznej i zakup 2 sztuk pojazdów autonomicznych.

Dokument mówi też o tworzeniu odpowiednich miejsc do szybkiego i bezpiecznego wysadzania pasażerów, tzw. miejsc Kiss&Ride. Przewidziano także dalszą budowę nowych przystanków kolejowych dla Podkarpackiej Kolei Aglomeracyjnej, m.in. nowy przystanek Rzeszów os. Zawiszy na wysokości skrzyżowania ul. Architektów i ul. Zawiszy Czarnego, połączony funkcjonalnie z projektowanym przejściem pieszym pod torami pomiędzy ul. Zawiszy Czarnego i ul. Podkarpacką.

Miasto 15-minutowe

- Kompleksowe myślenie o systemie przestrzeni publicznych w ROF będzie regulowane poprzez spójne zapisy w powstających, nieraz równolegle dokumentach planistycznych. (…) Atrakcyjny system przestrzeni publicznych będzie stanowił podstawę do wykonywania krótkich podróży, zwłaszcza w zasięgu 15 minut od miejsca zamieszkania – najpotrzebniejszych, które zaspokoją podstawowe potrzeby (dostęp do sklepu, apteki, przedszkola, szkoły). Taka kreacja sprzyja wdrażaniu idei miasta 15-minutowego, gdzie obudowane usługami przestrzenie publiczne zapewniają bezpieczne, wygodne i szybkie przemieszczanie, realizację celu podróży – pieszo, rowerem, przy pomocy UTO, bez wykorzystania samochodu. Efektem wzrostu udziału przestrzeni publicznych jest także zwiększenie interakcji sąsiedzkich, większe poczucie odpowiedzialności za przestrzeń - piszą autorzy dokumentu.

Obowiązkowym zabiegiem będzie wprowadzanie elementów zieleni – szpalerów drzew, kompozycji krzewów, kwiatów, z wykorzystaniem rozwiązań małej retencji. Bardzo ważne jest także stosowanie elementów wodnych – fontann, poideł czy oczek wodnych.

Podniesienie jakości przestrzeni publicznych wraz z rosnącym poczuciem bezpieczeństwa może wystąpić dzięki realizowaniu założeń tzw. „ulic do mieszkania” – woonerfów. Ulic, które charakteryzują się wysokiej jakości, bezpieczną przestrzenią o ograniczonej prędkości poruszania się dla samochodów.

Jednym z kluczowych elementów usprawnienia logistyki miejskiej będzie opracowanie koncepcji systemu centrów logistycznych na terenie ROF. Aby zmniejszyć udział pojazdów spalinowych w śródmieściu Rzeszowa, zostaną wprowadzone także rozwiązania wspierające rozwój alternatywnych środków transportu, takich jak rowery cargo. W celu usprawnienia procesów logistycznych zostaną wprowadzone zmiany w zasadach dostaw w śródmieściu Rzeszowa. Ograniczony zostanie ruch pojazdów dostawczych w godzinach szczytu, a dostawy będą realizowane w wyznaczonych porach, co pozwoli na zmniejszenie zatorów drogowych i stworzenie bardziej przyjaznych przestrzeni miejskich.

Stworzony miałby zostać system, w postaci aplikacji umożliwiającej wypożyczenie hulajnóg, rowerów, skuterów oraz samochodów u komercyjnych operatorów, którzy w partnerstwie z gminami będą odpowiedzialni za jego zarządzanie. System mógłby obejmować także możliwość wypożyczenia np. samochodów dostawczych.

W ramach współpracy oraz efektywniejszego zarządzania systemami transportowymi powinien powstać wspólny dokument, zawierający standardy dotyczące projektowania infrastruktury pieszej oraz rowerowej. Mowa też jest o rozbudowie tej infrastruktury, m.in. budowie kładek dla pieszych oraz ścieżek rowerowych. Na obszarze centrum Rzeszowa uzupełnienie sieci rowerowej w większości będzie polegało na wytyczeniu nowych ciągów rowerowych w przekrojach istniejących ulic.

Parkingi i punkty przesiadkowe

Na potrzeby kształtowania strategii parkowania w Rzeszowie i Rzeszowskim Obszarze Funkcjonalnym powstanie dokument strategiczny wspierający zarządzanie systemem parkingowym i zrównoważony rozwój transportu. Opracowanie dokumentu umożliwi ocenę i zasadność rozwoju i budowy różnych typów parkingów (P&R, P&Go, Stref Płatnego Parkowania) na terenie ROF. Dokument obejmie analizę istniejących zasobów parkingowych oraz pojemność nowych typów parkingów. Na podstawie danych przestrzennych i prognoz ruchu zostaną wskazane lokalizacje nowych obiektów, z uwzględnieniem różnorodnych potrzeb obszaru.

Ma też nastąpić modernizacja istniejącej strefy płatnego parkowania w Rzeszowie, a także Wprowadzenie/modyfikacja stref płatnego parkowania w gminach ROF, na obszarach, na których występują problemy ze znalezieniem miejsca postojowego.

Działania przewidziane w SUMP mają objąć wyznaczenie lokalizacji punktów przesiadkowych, zarówno na głównych kierunkach wjazdowych do miasta Rzeszowa, jak i w sąsiednich gminach dobrze zintegrowanych z koleją.

Postulowane jest także opracowanie Systemu Identyfikacji Miejskiej dla całego ROF.

Ważnym elementem działań opisanych w SUMP ma być dbałość o środowisko, w tym rozwój terenów zielonych.

- Docelowo analiza zebranych danych pozwoli na ewentualne wprowadzenie stref ograniczonej emisji z obostrzeniami wjazdu samochodów niespełniającym określonych norm emisji spalin EURO - raczej enigmatycznie piszą autorzy dokumentu o strefie czystego transportu.

Oczywiście w dokumencie założona jest sukcesywna wymiana taboru autobusowego na zeroemisyjny (elektryczny, wodorowy) oraz inwestycje w odnawialne źródła energii.

To tylko niektóre najważniejsze działania opisane w dokumencie.

- Jestem głęboko przekonany, że realizacja tego planu przyczyni się do stworzenia bardziej przyjaznego, bezpiecznego, zrównoważonego i sprawiedliwego środowiska dla wszystkich mieszkańców ROF - zaznacza prezydent Rzeszowa.

Można już składać uwagi do SUMP

W związku z upublicznieniem projektu dokumentu SUMP dla ROF wraz z prognozą oddziaływania na środowisko Biuro Rozwoju Miasta Rzeszowa zachęca do zgłaszania uwag i wniosków w formie online bądź pisemnej. Należy je składać w nieprzekraczalnym terminie od dnia 18 marca do dnia 7 kwietnia 2025 r.

Szczegóły TUTAJ i na grafice.

Fot. BRMR

Będą spotkania konsultacyjne

Ratusz zaprasza też do udziału w spotkaniach konsultacyjnych. Odbędą się one stacjonarnie w siedzibie Urban Lab Rzeszów, ul. 3 Maja 13 oraz online poprzez platformę Zoom w dniach:

- 28 marca 2025 r. (piątek) o godz. 17:00

- 3 kwietnia 2025 r. (czwartek) o godz. 17:00

UWAGA: Aby wziąć udział w wydarzeniu, wymagana jest wcześniejsza rejestracja za pomocą ankiety online dostępnej pod linkiem:

https://arcg.is/nuDSr

Więcej TUTAJ i na grafikach.

Fot. BRMR

Fot. BRMR

Dokumenty

Ogłoszenie Prezydenta Miasta Rzeszowa o przystąpieniu do opracowania projektu dokumentu pn. „Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej dla Rzeszowskiego Obszaru Funkcjonalnego” wraz z prognozą oddziaływania na środowisko oraz o wyłożeniu do wglądu dostępne jest TUTAJ.

Projekt SUMP dla ROF dostępny jest na stronie Biura Rozwoju Miasta Rzeszowa TUTAJ.

Linki do treści dokumentu i załączników zamieszczamy też bezpośrednio poniżej. Dostępne są one w dniach od 18 marca 2025 r. do 7 kwietnia 2025 r.:

• Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej dla Rzeszowskiego Obszaru Funkcjonalnego

• Załącznik nr 1 Karty działań

• Załącznik nr 2 Wybór scenariusza

• Załącznik nr 3 Schemat elementów składowych dokumentu SUMP dla ROF

• Załącznik nr 4 Mapa powiązań celów strategicznych z działaniami

• Załącznik nr 5 Działania partycypacyjne w procesie współtworzenia SUMP dla ROF

• Prognoza oddziaływania na środowisko do Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej dla Rzeszowskiego Obszaru Funkcjonalnego

Opr. Rafk

Fot. BRMR