[KULTURA] 40. rocznica śmierci Franciszka Kotuli. Muzeum zaprasza na spotkanie

40. rocznica śmierci Franciszka Kotuli. Muzeum zaprasza na spotkanie

KATEGORIA: KULTURA / 26 kwietnia 2023

22 kwietnia minęła 40. rocznica śmierci Franciszka Kotuli, patrona Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie. Z tej okazji placówka ta zapraszamy w czwartek 27 kwietnia do Muzeum Okręgowego w Rzeszowie (ul. 3 Maja 19), o godz. 14.00 na spotkanie upamiętniające tego uznanego muzealnika i badacza regionu.

Franciszek Kotula pozostawał aktywny zawodowo do samej śmierci, do samego końca również zbierał informacje w terenie, odwiedzając starszych mieszkańców regionu pamiętających jeszcze czasy, które już powoli odchodziły w zapomnienie. Część jego niezwykle popularnych publikacji ukazała się drukiem, już po jego śmierci.

We wstępie do jednaj z nich pt. „Przeciw urokom” wydanej w 1989 r., Piotr Kuncewicz tak pisał o Kotuli: „Chytry starzec z przebiegłym uśmiechem, z kieszenią pełną cukierków, szuka tajemnicy życia. Wie, że ma niewiele czasu, że jest to ostatni, desperacki wyścig ze śmiercią. Nie tylko swoja własną: świat, któremu zadaje swoje pytania, umiera równie szybko i równie nieodwracalnie. To już tylko drzazgi, ułomki, szczątki, rozproszone fragmenty. Wie że urodził się za późno, chciałby urodzić się jeszcze później. Czego ostatecznie szuka? Sposobu na życie, czy zgody ze śmiercią? Może to zresztą jedno i to samo. (…) szuka tajemnicy życia w słowach i obrzędach ludu”.

Program czwartkowego spotkania:

Elżbieta Dudek - Młynarska, kierownik Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie - Człowiek i Dzieło - Franciszek Kotula

dr Robert Borkowski, dyrektor Miejsko Gminnej Biblioteki Publicznej w Głogowie Małopolskim - Głogów widziany oczami Franciszka Kotuli - prezentacja 9 tomu „Kronik Głogowskich”

Emilia Polak, poetka i autorka wiersza pt. „Pamięć” - Wspomnienie Mistrza i Przyjaciela

Fot. Materiały organizatorów

Franciszek Kotula – ur. 26 marca 1900 r. w Głogowie Młp., zm. 22 kwietnia 1983 r. w Rzeszowie. Docent, pedagog, muzeolog i kolekcjoner, etnograf, twórca wizji historyczno-kulturowych, publicysta i popularyzator wiedzy. Ukończył Seminarium Nauczycielskie w Rzeszowie (1920) i Wyższy Kurs Nauczycielski w Toruniu (1929).

Od najmłodszych lat był zamiłowanym kolekcjonerem. Gdy został nauczycielem historii swoje zbiory archeologiczne i etnograficzne wykorzystywał jako pomoce dydaktyczne. Gdy w 1935 r. Towarzystwo Regionalne Ziemi Rzeszowskiej zleciło mu utworzenie Muzeum Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej, na początek przekazał mu swoje zbiory. Społecznie pełnił funkcję kustosza. Po wojnie, już jako dyrektor muzeum wysiłki swe skierował przede wszystkim na gromadzenie zabytków kultury ludowej. Obok tego, przez wiele lat zbierając materiały do zamierzonych prac naukowych, zgromadził bogate prywatne archiwum: rękopisy, rysunki, fotografie i nagrania magnetofonowe.

Jako dyrektor Muzeum Okręgowego (1950-59), a następnie kierownik Działu Etnograficznego (do 1970 r.) zorganizował 20 obozów naukowo-badawczych, których wyniki publikowane były w wydawnictwach zbiorowych dotyczących historii i kultury ludowej przebadanych terenów. W 1954 r. w uznaniu zasług dla kultury i nauki otrzymał tytuł docenta a ponadto otrzymał nagrodę O. Kolberga. W 1976 r. odznaczony został Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

O wyjątkowej pozycji F. Kotuli świadczą zarówno prace publikowane jak i pozostawione rękopisy artykułów, książek oraz bogate archiwum materiałów terenowych. Próbą podsumowania jego dorobku jest bibliografia jego prac z lat 1937-77 obejmująca 25 druków zwartych (głównie książek), 545 artykułów, rozpraw, recenzji, polemik, reportaży publikowanych w periodykach naukowych, prasie regionalnej czy wydawnictwach okolicznościowych (S. Darłakowa, R. Płonka, Bibliografia prac Franciszka Kotuli, w: Prace i materiały z badań etnograficznych. Rzeszów 1979).

Pisał zarówno o historii średniowiecznej jak i najnowszej, w kręgu zainteresowań F. Kotuli znajdowały się zagadnienia gospodarcze, urbanistyczne oraz historia techniki i archeologia a przede wszystkim etnografia. Folklorowi poświęcił wiele swych najważniejszych opracowań. Pisał o garncarstwie, budownictwie przysłupowym, meblarstwie i przemysłach leśnych, wykorzystując dostępne źródła historyczne dla wyjaśniania genezy wielu zjawisk kulturowych. Folklor rozumiał głównie jako źródło i dokument historyczny. Nie mając przygotowania naukowego, nie starał się szerzej interpretować materiałów folklorystycznych, ale poprzestawał na barwnych relacjach ze swych eksploracji terenowych oraz obserwacji obyczajowych. Wykształcił własny styl pisarski, określany mianem reportażu historyczno-etnograficznego.

Jego postać upamiętniają: Muzeum Etnograficzne im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie oraz nazwa osiedla i ulicy.

Na uwagę zasługują pionierskie opracowania dotyczące rzeszowskich odmian stroju ludowego (Strój rzeszowski. Atlas polskich strojów ludowych. cz. V Małopolska z. 13 Lublin 1951 ; Strój łańcucki. Atlas polskich strojów ludowych. cz. V Małopolska z. V Wrocław 1953).

Był pierwszym badaczem, który określił zasięgi regionów etnograficznych Lasowiaków, Rzeszowiaków i Pogórzan (Geneza regionów etnograficznych województwa rzeszowskiego, Mielec 1968).

Red.