Przygotowania beatyfikacji Rodziny Ulmów. Prezydent Andrzej Duda w Markowej

KATEGORIA: KULTURA / 23 marca 2023

Otwarcie Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej k. Łańcuta, marzec 2016
Fot. Andrzej Hrechorowicz/KPRP

Prezydent RP Andrzej Duda odwiedzi w piątek (24 marca) podkarpacką Markową koło Łańcuta i zainauguruje działalność Komitetu Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów.

Właśnie 24 marca od 2018 r. obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką uchwalony przez parlament z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy.

- Data tego święta nie jest przypadkowa, gdyż 24 marca 1944 roku niemieccy okupanci rozstrzelali polską rodzinę z podkarpackiej wsi Markowa – Józefa i Wiktorię Ulmów wraz z siedmiorgiem ich małych dzieci, w tym jednym nienarodzonym - wyjaśnia Grażyna Ignaczak–Bandych, szef Kancelarii Prezydenta RP. - Rodzina Ulmów została zamordowana, ponieważ ukrywała w swoim domu ośmioro Żydów, którzy także zginęli tego samego dnia.

Zgodnie z decyzją papieża Franciszka beatyfikacja rodziny Ulmów odbędzie się 10 września 2023 roku w Markowej. Datę beatyfikacji ogłoszono 14 lutego. W uroczystości weźmie udział przedstawiciel papieża - kard. Marcello Semeraro, prefekt Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych. Obchody towarzyszące beatyfikacji prezydent RP objął patronatem honorowym.

– Pierwsze z wielu planowanych wydarzeń będą miały miejsce już 24 marca. Tego dnia Pan Prezydent odwiedzi Markową, zainauguruje też działalność Komitetu Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów – poinformowała Grażyna Ignaczak–Bandych.

Celem komitetu – jak zaznaczyła szefowa KPRP „będzie nie tylko rozpowszechnianie w Polsce i za granicą wiedzy o rodzinie Ulmów, ale także utrwalenie pamięci o Polakach ratujących Żydów podczas II wojny światowej”.

– Planujemy szereg wydarzeń o charakterze obywatelskim, kampanie informacyjne w mediach społecznościowych i tradycyjnych – podkreśliła Grażyna Ignaczak–Bandych.

Piątkowe obchody w Markowej

Tegoroczne główne obchody Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką odbędą się w piątek w Markowej.

O godz. 11:45 prezydent RP Andrzej Duda złoży wieniec pod pomnikiem ofiar Holocaustu i bezimiennych „Ratujących”. W południe na „Ścianie Pamięci” w muzeum w Markowej zostanie odsłoniętych 5 tabliczek poświęconych pamięci osób ratujących Żydów: Stefanii i Antoniego Wawrzaszków, Marii i Szymona Fołtów oraz ich dzieci: Aleksandry, Bronisławy, Antoniego i Władysława, Marii i Ludwika Kilianów, Karoliny i Jana Kilianów oraz Piotra Kapłona.

O 13:00 pod pomnikiem Ulmów wieńce złożą także delegacje władz rządowych i samorządowych oraz organizacji społecznych. Pół godziny później, o godz. 13:30, w Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej wykłady wygłoszą ks. Witold Burda, postulator procesu beatyfikacyjnego Rodziny Ulmów, Maria Ryznar-Fołta, przewodnicząca Rady Gminy Markowa i dr Mateusz Szpytma wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej.

O godz. 16:00 na cmentarzu zaplanowano modlitwę i złożenie kwiatów na grobie rodziny Ulmów oraz grobach „Ratujących” z Markowej: Doroty i Antoniego Szylarów oraz ich córki Zofii Brody, Heleny i Jana Cwynarów, Katarzyny i Michała Cwynarów, Weroniki i Jana Przybylaków, Marii i Michała Barów oraz ich córki Weroniki.

Po wizycie na cmentarzu w kościele wystąpi młodzież ze Szkoły Podstawowej im. Sług Bożych Rodziny Ulmów w Markowej z programem słowno - muzycznym. Natomiast o 17:00 Mszę świętą w intencji Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej i dziękczynną za zakończony proces beatyfikacji rodziny Ulmów odprawi w miejscowym kościele św. Doroty ks. abp. Adam Szal, metropolita przemyski.

Piątkowe uroczystości zakończy o godz. 19:00 koncert w Filharmonii Podkarpackiej w Rzeszowie. Zagra Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Podkarpackiej. Tomasz Chmiel – dyrygent, Katarzyna Oleś – Blacha – sopran, Roman Reiner – skrzypce. W programie: M. Bruch – Kol Nidrei op. 47; E. Bloch – Nigun z cyklu „Baal Shem”; J. Williams – Trzy utwory z muzyki do filmu „Lista Schindlera”; H. M. Górecki – III Symfonia Pieśni żałosnych.

Są jeszcze dostępne bilety (30 zł - normalny, 20 zł - ulgowy) do nabycia TUTAJ.

Obchody w Rzeszowie

Także w piątek, w Rzeszowie o godzinie 12:00, przed kamieniem pamięci Michała Stasiuka na placu Cichociemnych, władze miasta oraz przedstawiciele Instytutu Pileckiego złożą kwiaty i zapalą znicze.

29 listopada ub. roku na placu Cichociemnych odsłonięto kamień ze specjalną tablicą pamiątkową poświęconą Stasiukowi. Michał Stasiuk został zamordowany przez niemieckich funkcjonariuszy za pomoc kilkudziesięciorgu Żydom ukrywającym się w podziemiach rzeszowskiego Rynku. Jego upamiętnienie odbyło się z inicjatywy Instytutu Pileckiego prowadzącego program „Zawołani po imieniu”. Michał Stasiuk to już siedemdziesiąta druga upamiętniona ofiara, która straciła życie za pomoc Żydom.

W tym dniu Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie zaprasza na godz. 17:00 do Kina „Zorza” w Rzeszowie na bezpłatny pokaz filmu „Matusia”.

Jest to opowieść o Sprawiedliwej Matce Matyldzie Getter przełożonej Prowincji Warszawskiej, która była inicjatorką akcji ratowania dzieci żydowskich podczas II wojny światowej przez zakonnice Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi. Zobowiązała się przyjąć każde dziecko osób aresztowanych lub znajdujących się w trudnych warunkach materialnych. Dbała o zapewnienie swoim wychowankom odpowiednich warunków materialnych, o ich kształcenie, o stworzenie im spokojnej, rodzinnej atmosfery. Poprzez rozbudowaną sieć sierocińców prowadzonych przez Zgromadzenie, udało jej się uratować ponad 500 dzieci, a także około 250 dorosłych.

Dzięki staraniom ocalonych przez nią Żydów Instytut Yad Vashem: World Holocaust Center, Jerusalem pośmiertnie nadał jej tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata. Siostra Matylda Getter współpracowała również z konspiratorami z Polskiego Państwa Podziemnego i prowadziła akcje niesienia pomocy osobom aresztowanym przez Niemców. Wspierała ludność cywilną podczas Powstania Warszawskiego. Matka Matylda Getter mówiła: „Ktokolwiek przychodzi na nasze podwórko i prosi o pomoc, w imię Chrystusa, nie wolno nam odmówić”.

Odbiór bezpłatnych wejściówek w siedzibie IPN przy ul. Słowackiego 18 oraz w Kinie „Zorza”. Dostępność bezpłatnych wejściówek do sprawdzenia pod numerem telefonu 17 86 06 054.

Jeszcze do 31 marca IPN zaprasza do obejrzenia wystawy „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Pomoc Polaków dla ludności żydowskiej w Małopolsce w latach 1939-1945” przy Podkarpackim Urzędzie Wojewódzkim w Rzeszowie, ul. Grunwaldzka 15, taras od strony Ogrodów Bernardyńskich. Wystawa przygotowana przez dr hab. Elżbietę Rączy, Igora Witowicza i dr Marcina Krzanickiego z rzeszowskiego IPN jest poświęcona Polakom – „Sprawiedliwym wśród Narodów Świata”, którzy z narażeniem własnego życia decydowali się nieść pomoc Żydom w przetrwaniu okupacji niemieckiej. Poprzez bogaty materiał archiwalny ilustruje stałe i doraźne formy pomocy Żydom, polegające m.in. na udzielaniu im schronienia, przekazywaniu jedzenia czy wyrabianiu fałszywych dokumentów. Przedstawia ona również działalność polskiego duchowieństwa zakonnego i świeckiego na rzecz ratowania dzieci żydowskich. Ta wystawa to opowieść o solidarności, odwadze i niezwykłym bohaterstwie naszych rodaków. To również opowieść o śmierci, przetrwaniu i ocaleniu.

Rodzina Ulmów

Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali we wsi Markowa w przedwojennym województwie lwowskim, obecnie podkarpackim. Podczas niemieckiej okupacji, mimo zagrożenia życia dali schronienie ośmiu Żydom: Saulowi Goldmanowi i jego czterem synom Baruchowi, Mechelowi, Joachimowi i Mojżeszowi (w Łańcucie nazywano ich Szallami), a ponadto dwóm córkom i wnuczce Chaima Goldmana z Markowej Gołdzie Grünfeld i Lei Didner oraz córce tej ostatniej o imieniu Reszla.

Wiosną 1944 r. Ulmów zadenuncjował prawdopodobnie granatowy policjant z Łańcuta. Rankiem 24 marca 1944 r. przed ich dom przybyło pięciu niemieckich żandarmów i kilku granatowych policjantów. Dowodził nimi por. Eilert Dieken. Niemcy najpierw zamordowali Żydów, a potem Józefa i Wiktorię, która była w siódmym miesiącu ciąży. Następnie Dieken zadecydował o zabiciu dzieci – ośmioletniej Stanisławy, sześcioletniej Barbary, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtorarocznej Marii.

Około dwudziestu ukrywanych w Markowej Żydów przeżyło wojnę.

W 1995 r. Wiktorię i Józefa Ulmów uhonorowano pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 2010 r. Prezydent Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 2003 r. w archidiecezji przemyskiej rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny.

W 2016 roku w Markowej, po wielu latach starań, samorząd województwa otworzył muzeum imienia rodziny Ulmów. Miejsce to poświęcone jest wszystkim Polakom ratującym Żydów w czasie II wojny światowej.

W grudniu 2022 r. papież Franciszek oficjalnie ogłosił decyzję o beatyfikacji Sług Bożych Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich 7 dzieci (w tym jednego nienarodzonego) zamordowanych 24 marca 1944 roku przez Niemców za ratowanie Żydów. Będzie to pierwsza w historii Kościoła beatyfikacja nienarodzonego dziecka – i to jako męczennika.

Końcem stycznia tego roku Sejmik Województwa Podkarpackiego ogłosił rok 2023 na Podkarpaciu Rokiem Rodziny Józefa i Wiktorii Ulmów z Dziećmi.

Red.