CZYTAJRZESZOW.PL - HISTORIA - Wojewódzkie obchody 42. rocznicy Porozumień Rzeszowsko

Wojewódzkie obchody 42. rocznicy Porozumień Rzeszowsko - Ustrzyckich

KATEGORIA: HISTORIA / 20 lutego 2023

Fot. Podkarpacki Urząd Wojewódzki

W Rzeszowie w niedzielę i poniedziałek odbyły się wojewódzkie obchody 42. rocznicy Porozumień Rzeszowsko-Ustrzyckich.

W niedzielę (19 lutego) w katedrze rzeszowskiej uroczystości rozpoczęły się Mszą św., której przewodniczył ks. bp Jan Wątroba oraz ks. bp Leszek Leszkiewicz, duszpasterz rolników.

Następnie przedstawiciele samorządu województwa: Stanisław Kruczek – członek zarządu i Jerzy Borcz – przewodniczący Sejmiku Województwa Podkarpackiego, a także wojewoda podkarpacki Ewa Leniart oraz przedstawiciele organizacji rolniczych, NSZZ „Solidarność”, a także parlamentarzyści złożyli wieńce pod tablicą upamiętniającą arcybiskupa Ignacego Tokarczuka, który 42 lata temu wspierał rolnicze strajki oraz pod pomnikiem św. Jana Pawła II.

- Rolnicy walczyli nie tylko o swoje prawa i poprawę jakości życia na wsi, nienaruszalność własności, czy prawo do dziedziczenia, ale też o sprawy narodowe i społeczne oraz o zachowanie w naszym kraju wiary i tradycji katolickiej. Ich pełne poświęcenie i działanie otworzyło drogę do powstania NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”, których dziś wspominamy jako bohaterów - napisał premier Mateusz Morawiecki w liście odczytanym przez wojewodę Ewa Leniart.

Rzeszowski strajk, łącznie z rozpoczętym nieco wcześniej strajkiem w Ustrzykach Dolnych (rozbitym przez ZOMO), trwał aż przez 52 dni. W sali widowiskowej Domu Kolejarza w Rzeszowie codziennie odprawiane były Msze św., a uczestnicy protestu mogli tam także skorzystać ze spowiedzi. W sali tej odbywały się czasami występy artystyczne. Działały m.in.: strajkowa służba zdrowia, kuchnia, sekretariat i biuro przepustek.

- Strajki chłopskie były z pewnością aktem walki o wolną Polskę. Rolnicy w tej walce wykazali się nie tylko odwagą, ale i dużą odpowiedzialnością za losy wsi i całego kraju. Pokazali, że zjednoczeni są niezwyciężoną tarczą i siłą naszej ojczyzny. Taką postawę musimy pamiętać i nadal w niej trwać - mówił Stanisław Kruczek.

Druga część uroczystości odbyła się w Sali Papieskiej Katedry Rzeszowskiej. Były to wystąpienia seminaryjne zaproszonych gości i ekspertów, którzy skupiali się głownie na tematyce strajków chłopskich i solidarnościowych oraz ich znaczeniu. Po konferencji wręczono także odznaczenia dla zasłużonych związkowców.

- Wspominamy dziś działaczy Niezależnego Ruchu Chłopskiego i oddajemy im cześć, jako tym których walka o wolną wieś współtworzyła naszą dzisiejszą wolność i dziękujemy im za ich poświęcenie oraz oddanie sprawie – napisał prezes PiS Jarosław Kaczyński do uczestników obchodów w liście, który odczytał poseł Krzysztof Sobolewski.

Fot. Kamil Dudzik/Kancelaria Zarządu Województwa

Z kolei w poniedziałek (20 lutego) odbyły się obchody 42. rocznicy Porozumień Rzeszowsko-Ustrzyckich zorganizowane przez wojewodę podkarpackiego i Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie.

O znaczeniu tamtych wydarzeń, które stały się symbolem walki rolników o swoje prawa dyskutowali uczestnicy debaty, która dobyła się w Kinie „Zorza” w Rzeszowie. Zaproszonych gości przywitała wojewoda podkarpacki Ewa Leniart.

– Wydarzenia z przed 42 lat, które zakończyły się podpisaniem Porozumień Rzeszowsko-Ustrzyckich mają bardzo istotne znaczenie – są bowiem wyrazem wielkiej determinacji tych, którzy podjęli protest w Ustrzykach, a potem kontynuowali go tutaj w Rzeszowie przy wsparciu robotniczej „Solidarności”. Te porozumienia, jako jedne z czterech, nie tylko otwierają drogę do rejestracji rolniczej „Solidarności”, ale co niezwykle ważne, otwierają drogę do polskiej wolności, do pełnej suwerenności państwa polskiego. Dla wielu młodych ludzi te wydarzenia nie są znane, dlatego tak ważne jest, by przypominać wszystko to, co stało się udziałem wielu zdeterminowanych, odważnych ludzi. Sprzeciw, który wtedy został podjęty, wynikał z wielkiego umiłowania wolności, z wielkiego szacunku dla własności ziemi, do prawa do samodecydowania o swojej przyszłości – mówiła wojewoda.

Dyskusję poprzedził pokaz filmu dokumentalno-fabularnego pt. „Chłopski bunt 81” produkcji Telewizji Rzeszów. Narratorem, który przeprowadził widza od 29 grudnia 1980 do 20 stycznia 1981 roku, był historyk z rzeszowskiego Oddziału IPN dr Marcin Bukała. Zamiarem twórców było to, aby jego wypowiedzi były jak najbardziej atrakcyjne wizualnie. Nagrano je z wykorzystaniem członków historycznych grup rekonstrukcyjnych, którzy odtworzyli elementy scenerii sprzed ponad 40 lat. Film wzbogacono także o inscenizacje z udziałem aktorów oraz rekonstrukcje wydarzeń z 1981 roku.

W debacie wzięli udział dr hab. Dariusz Iwaneczko – dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, dr Marcin Bukała – historyk z IPN Rzeszów, ks. prałat Stanisław Słowik – były dyrektor Caritas Diecezji Rzeszowskiej oraz Henryk Cząstka – działacz „Solidarności” Rolników Indywidualnych.

Wydarzenie objął patronatem honorowym prezydent RP Andrzej Duda.

Podczas poniedziałkowych obchodów została zaprezentowana wystawa „Strajki ustrzycko-rzeszowskie grudzień 1980 – luty 1981”, przygotowana w lutym 2006 r. przez ówczesne Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Rzeszowie przy współpracy z Regionem Rzeszowskim NSZZ „Solidarność”. Ekspozycja zawiera zgromadzone dokumenty, fotografie, informacje prasowe i plakaty pochodzące ze zbiorów rzeszowskiego i lubelskiego Oddziału IPN, Archiwum Państwowego w Przemyślu, archiwum Zarządu Regionu Rzeszowskiego NSZZ „Solidarność” oraz osób prywatnych.

W nocy z 18 na 19 lutego 1981 roku w budynku rzeszowskiego „Domu Kolejarza”, będącego wówczas siedzibą byłej Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych, przedstawiciele komisji rządowej PRL, podpisali z przedstawicielami Komitetu Strajkowego, działającego w imieniu Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność” oraz z przedstawicielami „Solidarności” pracowniczej porozumienie, w którym po raz pierwszy od czasu powstania PRL uwzględnione zostały postulaty mieszkańców polskiej wsi. 20 lutego odrębne porozumienie z przedstawicielami rolniczej „S” podpisane zostało w Ustrzykach Dolnych. Porozumienia te są dziś znane pod wspólną nazwą Porozumień Rzeszowsko-Ustrzyckich.

Porozumienia Rzeszowsko-Ustrzyckie były czwartym i ostatnim – po Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu Zdroju – porozumieniem społecznym zawartym w latach 1980-81. Nie dawały jeszcze rolnikom indywidualnym prawa do tworzenia związku zawodowego, co było głównym żądaniem strajkujących, ale sam protest i rozmowy z komunistyczną władza, oznaczały zapowiedź uznania związku rolników.

Dokument podpisany przez protestujących i władze PRL gwarantował m.in. nienaruszalność chłopskiej własności wraz z prawem do dziedziczenia, zrównanie w prawach rolników indywidualnych z rolnictwem państwowym i spółdzielczym oraz zniesienie ograniczeń w obrocie gruntami rolnymi. Negocjacje ze stroną rządową trwały kilka tygodni. Porozumienie w Rzeszowie podpisano 19 lutego, 40 minut po północy. Dzień później zawarto porozumienie w Ustrzykach Dolnych.

Red.

Zdjęcia: Podkarpacki Urząd Wojewódzki