Architekci: Biblioteka „Nowa” ma być najlepsza w Polsce. Znamy założenia

KATEGORIA: KULTURA / 4 lipca 2023

Fot. Karol Woliński

- Myślimy o bibliotece, która będzie na pewno najlepszym tego typu obiektem w Polsce i będzie mogła się też równać najlepszymi na świecie – mówią autorzy programu funkcjonalno-użytkowego dla Biblioteki „Nowej”, która ma stanąć w centrum Rzeszowa. Premierowa prezentacja założeń ideowych do przygotowywanego konkursu architektonicznego dla tego budynku, odbyła się w sobotę 1 lipca w ramach obchodów Światowego Dnia Architektury w Rzeszowie.

Premierowa prezentacja

Budowa nowej siedziby Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej może być jedną z największych inwestycji w Rzeszowie w najbliższych latach. Nowy obiekt, który ma pełnić także funkcję centrum audytoryjnego, jest flagowym projektem Rzeszowa w walce o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2029. W zeszłym tygodniu władze miasta pozyskały ważnego partnera do współpracy przy realizacji tej inwestycji czyli samorząd województwa. List intencyjny w sprawie realizacji projektu pod nazwą Biblioteka „Nowa” podpisali prezydent Rzeszowa Konrad Fijołek i marszałek województwa Władysław Ortyl.

Biblioteka ma stanąć na niezabudowanej, około 1-hektarowej działce pomiędzy Urzędem Marszałkowskim i Zespołem Szkół nr 1 przy ul. Towarnickiego. O tym jak może wyglądać obiekt i jakie pełnić funkcje, szeroko przedstawiono po raz pierwszy podczas sobotnich obchodów Światowego Dnia Architektury w Rzeszowie organizowanych przez miejscowy oddział Stowarzyszenia Architektów Polskich. Pierwsze założenia do opracowywanego programu funkcjonalno-użytkowego zaprezentowali architekci Cezary Szpytma i Magdalena Szpytma.

- To efekt naszych prac w ciągu ostatniego roku, dotyczących projektu pod nazwą „Kwartał Kultury”, czyli budowy Biblioteki „Nowej”, która ma być połączona z częścią audytoryjno-widowiskową. Liczymy, że ten budynek wniesie nową jakość w tym rejonie miasta. W Rzeszowie ostatni znaczący obiekt kulturalny powstał w latach 60. była to Filharmonia Podkarpacka - mówił na samym początku prezentacji Cezary Szpytma.

Architekci podczas prezentacji mówili o tym, że projektowanie bibliotek w ciągu ostatnich 20 lat przeszło ogromną zmianę. Rola tych instytucji w życiu miast również jest inna.

- Biblioteki przeszły rewolucję na poziomie funkcjonalnym i tym jaką rolę w mieście pełnią. Przykładowo w Kopenhadze biblioteka jest centrum życia społecznego. To często oblegane miejsca, obiekt w Helsinkach odwiedza 3 mln ludzi rocznie - mówił Szpytma i dodawał, że mimo postępującej cyfryzacji książki nadal są w modzie.

- Obserwujemy wzrost czytelnictwa, a w miejscach gdzie zbudowano nowe biblioteki, widać to jeszcze mocniej - zaznaczał architekt.

Budowa nowej siedziby dla Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rzeszowie, będzie oznaczała całkowicie nowe otwarcie. Obecnie WiMBP jest rozsiana po całym mieście. Czytelnia znajduje się w budynku przy ul. Sokoła, wypożyczalnia przy ul. Dąbrowskiego, kolejne oddziały w innych miejscach. To niekoniecznie zachęca do korzystania z jej usług.

- Oprócz tego, brak jednej dużej siedziby mocno utrudnia funkcjonowanie tej instytucji. Budynek czytelni przy ul. Sokoła jest piękny, ale przysparza sporo problemów funkcjonalnych. Nie łatwo organizować tam wydarzenia kulturalne. W wypożyczalni też jest mało miejsca - mówiła Magdalena Szpytma, która podkreślała, że WiMBP dysponuje świetnymi zbiorami, ale nie ma za bardzo gdzie ich eksponować.

Centralna Biblioteka Oodi w Helsinkach
Fot. wikipedia.org

Równać do najlepszych

Architekci podczas prezentacji pokazywali przykłady europejskich bibliotek o najciekawszej formie architektonicznej, których projekty były wielokrotnie nagradzane. Mowa tu budynkach w Oslo, czy wspomnianych już Helsinkach i Kopenhadze.

- Pół żartem pół serio, ale bardziej serio, myślimy o bibliotece, która będzie mogła zrównać się z najlepszymi bibliotekami na świecie. Nie ma sensu iść w półśrodki, chcemy wzorować się na najlepszych rozwiązaniach, i może dodać coś ekstra. Nie ma wątpliwości, że będzie to najlepsza biblioteka w Polsce, bo takie obiekty w naszym kraju były budowane dawno temu i funkcjonują w starych budynkach, które przestrzennie i funkcjonalnie odbiegają od tego co chcemy zrobić - zapowiadali autorzy założeń do programu funkcjonalna-użytkowego.

I to właśnie na podstawie rozwiązań wykorzystanych w najlepszych bibliotekach na świecie, rzeszowscy architekci opracowali założenia tej, która ma powstać w Rzeszowie. Pierwszą sprawą jest lokalizacja. Tutaj pola manewru większego nie było, ponieważ działka za Urzędem Marszałkowskim jest jedyną, gdzie taki obiekt mógłby stanąć. Pewnym problemem w tym przypadku będzie ekspozycja biblioteki, bo teren wokół jest mocno zabudowany.

- To najlepsza lokalizacja jaka obecnie jest dostępna. Wiemy, że ekspozycja tej działki nie jest doskonała, O tym jak rozwiązać ten problem powinno rozstrzygnąć się w konkursie. Teren ten ma też atuty, jest dobry dojazd i dojście dla pieszych, do tego bliskość dworca lokalnego oraz dworców PKP i PKS. Rynek jest również niedaleko, do tego tuż obok Galeria Rzeszów, gdzie przychodzi sporo ludzi - mówił Cezary Szpytma.

Biblioteka jak salon miejski

Według wstępnych zamierzeń budynek Biblioteki „Nowej” miałby mieć cztery kondygnacje. Jego wnętrze w opinii architektów powinno charakteryzować się różnorodnością przestrzenną, ma być nieco skomplikowane, by zaciekawić i zachęcić ludzi do jego zwiedzania.

- Chodzi o ciekawe układy przestrzenne, które można różnie wykorzystywać. Za różnorodnością przestrzenną idzie też różny sposób ich wykorzystania. Zależy nam na elastyczności w aranżacji, tak by w jednym miejscu można było zorganizować wydarzenia taneczne, warsztaty artystyczne, występy muzyczne czy spotkanie autorskie – mówił architekt.

Jakie funkcje przewidziano dla Biblioteki „Nowej”? Jej centralna przestrzeń ma pełnić rolę swego rodzaju salonu miejskiego.

- Tak jak teraz na przykład galerie handlowe, gdzie głównie widzimy młodzież, która chętnie spędza tam czas. Biblioteka może być alternatywną dla tych obiektów, a do tego będzie przestrzenia publiczną, dostępną dla każdego. Oprócz tego ma być też miejscem do integracji - zauważał Szpytma.

Sercem każdej biblioteki jest oczywiście księgozbiór, który zdaniem architektów powinien zostać efektownie wyeksponowany w głównej części budynku. Pomysłów na to co powinno znaleźć się w obiekcie jest sporo, bo jego oferta ma być bardzo rozbudowana. Mowa tu o kawiarni, przestrzeniach dla różnych grup wiekowych – dzieci, młodzieży, ale też seniorów. Do tego pomieszczenia, gdzie można rozwijać swoją kreatywność, studia muzyczne, a także miejsca do pracy i nauki.

W prezentacji wspomniano również o potrzebie stworzenia przestrzeni wystawowej, a także strefy nazwanej „małym expo”, która za pomocą nowinek technicznych, miałaby prezentować ofertę regionalnych jednostek kulturalnych. Padł też pomysł organizacji stałej wystawy dotyczącej historii książki, gdzie można byłoby wykorzystać zbiory należące do WiMBP w Rzeszowie.

Konkurs już niedługo

Ważną rolę ma też odgrywać przestrzeń wokół biblioteki. Sprawą otwartą jest to jak Biblioteka „Nowa” zostanie połączona z drugą częścią projektu „Kwartał Kultury”, czyli centrum audytoryjnym, które będzie pełnić funkcję miejsca spotkań oraz organizacji wydarzeń kulturalnych czy dużych konferencji lub targów.

- Nad tym jak powinna wyglądać ta część, na razie dyskutujemy - podkreślała Magdalena Szpytma.

Fot. Karol Woliński

Założenia do programu funkcjonalnego będą podstawą do ogłoszenia konkursu na koncepcję architektoniczną biblioteki, który przeprowadzi rzeszowski oddział Stowarzyszenia Architektów Polskich. Prawdopodobnie będzie on dwuetapowy. W pierwszym etapie, pracownie architektoniczne będą musiały przede wszystkim przedstawić koncepcję zintegrowania Biblioteki „Nowej” i centrum audytoryjnego oraz połączenia ich z przestrzenią publiczną.

- Biura, które przejdą do drugiego etapu będą musiały przygotować bardziej zawansowane koncepcje skupione wokół tych obiektów – ich architektury i struktury zewnętrznej - zapowiedział Cezary Szpytma.

Konkurs ma być ogłoszony jeszcze w tym roku, a jego rozstrzygnięcie powinno zapaść początkiem 2024 roku.

Okres realizacji inwestycji zaplanowany jest wstępnie na lata 2023-2028. A przewidywany szacunkowy koszt to 220 mln złotych.

Karol Woliński